Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ceren ERCOŞKUN
Danışman: Nilgün Görer Tamer
Özet:
Bu tezde metropoliten alanların çeperlerinde yer alan kırsal yerleşimlerde meydana gelen değişimler kırsal soylulaştırma kavramı çerçevesinde ele alınmaktadır. Metropoliten alanlarda nüfusun artması ve bu durumun mekâna yansımasıyla kentsel alanlar genişleyerek kırsal alanları tehdit etmektedir. Bu tezin amacı kırsal soylulaştırma göstergeleri üzerinden kırsal alandaki değişimi tartışmaya açmaktır. Kırsal alanlar tarımsal üretkenlik alanları olmaktan çıkıp farklı hizmetlerin üretildiği tüketim alanlarına dönüşmektedirler. Sınırlı bir kaynak olan toprak amacına uygun olmayan bir şekilde tüketilmektedir. Bu durum, kırsal yerleşimlerde sosyal dokuyu bozmakta, fiziksel mekana yansıyarak yapılaşmayı arttırmakta, kırsal peyzajı değiştirmekte, altyapıyı zorlamakta, ekolojik değerleri de tahrip etmektedir. Ankara’da Pursaklar’a bağlı Sirkeli Yeşilova ve Yeşilyurt Mahallelerinde alan çalışması yapılmış, mekânsal değişime yol açan sosyal, ekonomik ve çevresel etkiler ve kırdaki ilişkiler soylulaştırma kavramı ve göstergeleri ortaya konmuştur. Tez de nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Tezin başlıca bulguları; yeni konut tipolojisi, kır yaşamının sağladığı doğal çevreye dayalı geçici (haftasonu, yaz dönemi gibi) kullanımlar ve spekülatif beklentiler yerleşimin kırsal peyzajını değiştirmekte ve dönüştürmektedir. Kırsal soylulaştırma göstergeleri içinden; “artan kentli nüfus” yerleşik hale gelmediğinden sosyal yapıda değişim gözlenmemiştir Sonuç olarak planlamanın denetleyici ve sınırlayıcı bir araç olarak kır peyzajını koruyamadığı, toprağın işlenmesini ve tarımsal üretimin sürekliliğini sağlayacak, yerleşimin peyzaj karakterini, doğa ile yapılaşma ilişkisini ele alacak, gelir kaynakların düşünerek farklı kullanım biçimlerini kapsayacak, yerleşimin geleneksel kimliğini koruyup üretim kalitesini artıracak mekânsal stratejilere ve araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Sürdürülebilirlik ve bütüncül kırsal planlama uygulamaları dâhil ederek ve mevcut kırsal toplulukların refahına öncelik vererek, kırsal soylulaştırmanın etkileri daha dengeli ve eşitlikçi bir şekilde yönlendirilebilir.
Anahtar Kelimeler : Kırsal soylulaştırma, CBS, zamansal değişim, Sirkeli, Ankara