Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gülşen Dişli
Danışman: ZUHAL ÖZCAN
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Tarihi yapılardaki tesisat sistemlerinin tasarım, çalışma prensipleri ve işlevsel özelliklerini iyi anlamak, bu yapıların yüzyıllar boyunca ayakta kalabilmeleri için önem taşımaktadır. Bu nedenle de yapılardaki tesisat sistemlerinin performanslarını sürdürebilmeleri için ilgili alanda kapsamlı çalışmalar yapmak gerekmektedir. Isıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temiz ve atık su düzenekleri ve çatı akaçlama sistemlerinden oluşan tarihi yapılardaki tesisat sistemleri, mimari, tasarım prensipleri ve teknolojik gelişmeler açısından henüz yeteri kadar analiz edilmemiştir. Dünyadaki ve Orta Doğu başta olmak üzere belirli bölgelerdeki bazı tarihi yapıların tesisat sistemleri üzerine çeşitli çalışmalar mevcuttur, ancak tarihi hastane yapılarında tesisat sistemlerinin değerlendirildiği özel bir çalışma henüz yapılmamıştır. Bu nedenle de tez kapsamında, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı dönemi tarihi hastane yapılarında mevcut ve muhtemel ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temiz ve atık su düzenekleri ve çatı akaçlama sistemlerinden oluşan işlevsel sistemlerin belirlenmesi ve bu sistemlerin çalışma prensipleri ve teknolojik gelişmelerinin araştırılması hedeflenmiştir. Tez kapsamında, Anadolu Selçuklu döneminden dört adet ve Osmanlı döneminden sekiz adet olmak üzere, günümüzde kısmen ya da tamamen ayakta kalabilen toplamda on iki adet tarihi hastane yapısı tesisat sistemleri açısından arazi tespit çalışmaları ve kaynak araştırmaları kapsamında incelenmiştir. Tezde öncelikle, darüşşifalarda daha önce bilimsel olarak araştırılmamış ve unutulmaya yüz tutmuş olan alt ve üst yapı tesisatı ortaya çıkarılmaya çalışılmış ve doğru onarım yapılabilmesi için belgeleme, analiz ve değerlendirme aşamalarını kapsayan çalışma yöntemi ile veriler toplanarak sunulmuştur. Ayrıca, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı dönemi darüşşifa yapılarındaki tesisat sistemlerinin araştırılması için geliştirilen ve uygulanan bu yöntemlerin Kahire Kalavun ve Halep Argun Maristan'ı gibi dünyadaki benzer darüşşifalar için de uygulanabilir olması hedeflenmiştir. Yapılan bu araştırma ile modern hastane yapılarının ve buna bağlı tesisat sistemlerinin gelişmesiyle birlikte, araştırma kapsamında incelenen darüşşifaların özgün işlevlerini yitirerek, işlevsel ve fiziksel değişim, bozulma ve terkedilmelere maruz kaldıkları tespit edilmiştir. Yine, tez sonuçları, on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru ısıtma, soğutma ve taşıma teknolojilerindeki gelişmelere kadar, sadece kırsal yerleşmelerde değil şehir merkezlerinde de yaşam koşullarının, tesisat sistemlerindeki gelişmişlik açısından günümüz koşullarıyla kıyaslandığında oldukça zor olduğunu göstermiştir. O döneme kadar, darüşşifalar dâhil Anadolu'daki pek çok tarihi yapı türü, gelişmiş tesisat sistemlerinden mahrumdur. Zamanın teknolojisi, kıt kaynaklar, bölgenin iklim ve çevre koşulları insanların tesisat sistemleri açısından konfor anlayışını oluşturmada belirleyici faktörler olmuştur. Bu nedenle, mekânların ısıtılması, soğutulması, temiz su temini vb. tesisat sistemlerine erişim için büyük çaba ve güç kullanılması gerekmiştir. Teknolojik gelişmeler açısından ise, özellikle ısıtma sisteminde Osmanlı döneminde Selçuklu döneminden farklı olarak odalarda bacalı ocaklar yerleştirilmiştir. Havalandırma ve aydınlatma sistemlerinde de Edirne II. Bayezid Darüşşifası öncü olmak üzere gelişmeler gözlenmiştir.