Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Öğrenci: ZEYNEL YÖRÜKOĞLU
Danışman: NECDET HAYTA
Özet:18. yüzyılın sonlarına doğru dünyada güçlenmeye başlayan hürriyet, eşitlik, adalet ve insan hakları gibi fikirlerin etkisiyle gücünü kaybeden Mutlakıyet rejimleri, yerini Meşruti yönetim tarzına bırakmıştır. Meşruti sistem sayesinde yönetime katılma hakkını elde eden halk, bu hakkını siyasi partiler aracılığıyla kullanmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti, Meşruti idare ile 1876 yılında Kanun-ı Esasi'nin yürürlüğe konmasıyla tanışmasına rağmen siyasi partilerin kurulması 1908 yılında gerçekleşmiştir. Bu siyasi partilerden en önemlisiMeşrutiyet'in ilanını sağlayan, sonrasında yapılan seçimlerde meclisteki çoğunluğu elinde bulunduran ve kendisine karşı birçok muhalif fırka kurulanİttihat ve Terakki Cemiyeti'dir. İttihat ve Terakki iktidarına karşı kurulan muhalif fırkalardan birisi de Stockholm eski Sefiri Şerif Paşa tarafından 1909 yılındaParis merkezli olarak kurulmuş olanIslahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası'dır. Yurtdışında kurulması nedeniyle seçimlere katılamamış olan ancak 1913 yılına kadar muhalif bir fırka olarak siyasi yaşamını devam ettirenFırka, İttihat ve Terakki'ye karşı muhalefetini, aynı zamanda Fırka'nın yayın organı olma özelliğini de taşıyan, Meşrutiyet Gazetesi'nde dile getirerek basın-yayın yoluyla sürdürmüştür. Ülke içindeki muhalif çevrelerle ilişkilerini güçlü tutmak isteyen Şerif Paşa, bir taraftan da yurt dışına kaçan muhaliflerin sığınağı olmuştur. Yurt içindeki muhalifleri Cemiyet-i Hafiye adlı bir örgüt ile teşkilatlandıran Şerif Paşa, İttihat ve Terakki'nin durumu fark etmesiyle deşifre olmuş, örgüt mensupları Divan-ı Harp'te yargılanarak cezalandırılmıştır. Büyük Kabine'nin kuruluşuna kadar sadece Meşrutiyet gazetesi vasıtasıyla faaliyetlerini sürdüren Şerif Paşa; İttihatçıların, Halaskaran-ı Zabitan olayı ile iktidardan uzaklaştırılması neticesinde yurda dönmüş ancak Bab-ı Ali Baskını'ndan sonra birçok muhalif gibi yurtdışına kaçmak zorunda kalmıştır. 1913 Ağustosuna kadar varlığını sürdüren Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası, Paris'e kaçan Hürriyet ve İtilafçılarla birleşmiştir. Daha sonra yurtdışına kaçan muhalifler, Şerif Paşa öncülüğünde Paris'te Milli Muhalefet Fırkası'nı kurmuşlarsa da herhangi bir başarı elde edememişlerdir. Bu tezde önceleri İttihat ve Terakki ile birlikte hareket eden ancak sonrasında Cemiyet'e muhalif olan Şerif Paşa ve O'nun kurduğu Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası'nın kuruluş amacı ve süreciyle yürütmüş olduğu faaliyetlerine değinilecektir.