Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ALİ DURAN
Danışman: Necati Cemaloğlu
Özet:
Bu araştırmanın amacı sosyoekonomik açıdan dezavantajlı bölgelerde başarılı olan okul müdürlerinin karakteristik özelliklerini, mesleki yeterliklerini ve sergiledikleri liderlik tutum ve davranışlarını, okul kültürüne yönelik tutum ve davranışlarını ve öğretime yönelik tutum ve davranışlarını incelemektir. Bu çalışmada araştırma deseni olarak nitel araştırma yöntemlerinden sistematik gömülü kuram araştırma deseni kullanılmıştır. Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerinde gerçekleştirilen bu araştırmanın katılımcıları, amaçsal örneklem ve kuramsal örneklem yöntemleri ile belirlenen, sosyoekonomik açıdan dezavantajlı ancak belirli kriterlere göre başarılı Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı ortaokullarda görev yapan okul müdürü, müdür yardımcısı, öğretmen, öğrenci ve veli gruplarından oluşmaktadır. Bu araştırmanın katılımcıları sosyoekonomik açıdan dezavantajlı ancak belirli kriterlere göre başarılı okullardaki okul müdürü (N = 29), müdür yardımcısı (N = 35), öğretmen (N = 331), öğrenci (N = 354) ve veli (N = 280) gruplarından oluşmaktadır. Katılımcıların çalışma konusu ile ilgili deneyimleri yapılandırılmamış bireysel ve odak grup görüşmeleri ile açığa çıkartılmıştır. Bu doğrultuda okul müdürleri, müdür yardımcıları, öğretmenler, öğrenciler ve veliler ile yüz yüze bireysel (okul müdürleri ve müdür yardımcıları) ve odak grup görüşmeleri (öğretmenler, öğrenciler ve veliler) gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, mevcut toplanan veriler, okul ile ilgili çıkan anlık yerel ve ulusal haberler, diğer katılımcılardan elde edilen verilerin analizi esnasında danışılması gereken bazı hususlar ile ilgili e-posta, kısa mesaj, telefon, WhatsApp ve Skype gibi iletişim araçları kullanılmıştır. Elde edilen veriler araştırma deseni uyarınca tümevarımsal bir bakış açısıyla açık, eksen ve seçici kodlama aşamaları ile analiz edilmiştir. Bu araştırmada gömülü kuram araştırma deseni bağlamında güven duyulabilirlik ve doğrulanabilirlik için literatürde önerilen adımlar takip edilmiştir. Ayrıca etik hususlara dikkat edilmiştir. Analizler sonucu elde edilen Elde edilen kodlar, alt kategoriler, kategoriler, temalar ve boyutlar sonucu "A'dan Z'ye Bağlamsal Başarılı Okul Müdürlüğü Modeli" oluşturulmuştur. Oluşturulan modelde sosyoekonomik açıdan dezavantajlı okullarda başarılı okul müdürlerinin karakteristik özellikleri, mesleki yeterlikleri ve sergiledikleri liderlik tutum ve davranışları "bireysel boyut", "yönetsel boyut", "örgütsel boyut" ve "öğretimsel boyut" olarak sunulmuştur. Bu araştırmadaki başarılı okul müdürleri çoğunlukla okulun bulunduğu yerleşim yerinde doğmuş, yetişmiş ve bölgeyi çok iyi bilen okul müdürleridir. Sıklıkla adanmışlık ve fedakârlık, hizmet etme, içsel motivasyon ve paydaşları etkileme açısından paternalist liderlik tutum ve davranışları sergilemektedirler. Hizmetkâr liderliğin hemen hemen tüm tutum ve davranışlarını sergilemektedirler. Okul yönetiminde sergiledikleri tutum ve davranışlarda birtakım millî ve manevi değerlere göre hareket etmektedirler. Vatanseverlik ve milliyetçilik gibi ulusal tutumları yoğun yaşamakta, bu yönüyle duyuşsal özellikleri ön plana çıkmakta ve bunları günlük rutin uygulamalarına yansıtmaktadırlar. Öncelikli hesap verebilirlik mekânizması olarak vicdani hesap verebilirliği herşeyin üstünde tutmaktadırlar. Öğrencilerin annelerinin akademik sosyalleşmelerine önem vererek öğrenci başarısında doğrudan anneleri hedef alarak stratejik hareket etmektedirler. Öğretmenler için bürokratik engelleri kaldırma konusunda oldukça cesur davranarak, öğrenci ve öğretmen yararına her türlü riski ve inisiyatifi almaktan çekinmemektedirler. Okullarda görev yapan müdür yardımcılarını ve öğretmenleri seçme yetkileri bulunmamasına rağmen mevcut çalışma arkadaşlarıyla en yüksek verimi elde etmektedirler. Ağırlıklı olarak sınıf öğretmeni branşından gelmektedirler. Gelecek araştırmara yönelik birtakım öneriler sunulmaktadır.