Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET BUĞRA ÖZHAN
Danışman: Galip Yüksel
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı lise öğrencilerinde okul tükenmişliğinin akademik başarı ve iyi oluşa etkisinin bütüncül olarak incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda iki farklı çalışma yürütülmüş ve beş ayrı örneklem grubunda yer alan toplam 2012 lise öğrencisinden veri toplanmıştır. Araştırma kapsamında yürütülen ilk çalışma ile lise öğrencilerinin öğretmenleri ile kurdukları iletişim ve etkileşimi ölçebilmek için Öz-Belirleme Kuramı Temelli Öğrenci-Öğretmen İlişkisi Ölçeği Lise Formu’nun geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma (Çalışma I) kapsamında dört farklı örneklem grubundan toplam 1004 öğrenciden veri toplanmıştır. Yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonucunda, Öz-Belirleme Kuramı Temelli Öğrenci Öğretmen İlişkisi Ölçeği Lise Formu’nun özerklik, yeterlik ve ilişkili olma olarak ifade edilen üç alt bileşende yer alan toplam 15 maddeden meydana gelen geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu saptanmıştır. Araştırma kapsamında yürütülen ikinci çalışmada ise okul tükenmişliğinin akademik başarı ve iyi oluşa etkisini bütüncül olarak inceleyebilmek amacıyla öz-düzenleme, öğrenci-öğretmen ilişkisi, akran ilişkileri, ailenin okula katılımı, okul tükenmişliği, akademik başarı ve iyi oluş değişkenlerinden oluşan bir yapısal eşitlik modeli sınanmıştır. Bu çalışma (Çalışma II) kapsamında ise toplam 1008 lise öğrencisinden veri toplanmıştır. Araştırma kapsamında yürütülen ikinci çalışma kapsamında verilerin toplanması amacıyla Kişisel Bilgi Formu, Öz-Düzenleme Ölçeği, Akran İlişkileri Ölçeği, Öz-Belirleme Kuramı Temelli Öğrenci-Öğretmen İlişkisi Ölçeği Lise Formu, Algılanan Anne-Baba ve Öğretmen Akademik Katılım Ölçeği, Maslach Tükenmişlik Envanteri-Öğrenci Formu, Akademik Başarı (AGNO) ve EPOCH İyi Oluş Ölçeği olmak üzere sekiz bölümden oluşan bir ölçek bataryası kullanılmıştır.
ix
Bu çalışmaya ilişkin bulgular alan yazına dayalı olarak kurulan hipotetik modelin doğrulandığını ortaya koymuştur [χ² (N = 866) = 1069,099; p < ,001; df = 240; χ²/df = 4,455; GFI = ,900; AGFI = ,875; CFI =,911; RMSEA = ,063; SRMR = ,0655]. Bununla birlikte çalışmaya ilişkin bulgular, öz-düzenleme, öğrenci-öğretmen ilişkisi, akran ilişkileri ve ailenin okula katılımı değişkenlerinin her birinin okul tükenmişliği üzerinde doğrudan ve negatif yönde yordayıcı etkiye sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır. Değişkenlerin okul tükenmişliği üzerindeki yordayıcı etkilerinin göreli önem derecesinin ise sırasıyla öğrenci-öğretmen ilişkisi, öz-düzenleme, ailenin okula katılımı ve akran ilişkileri şeklinde olduğu görülmüştür. Bu dört yordayıcı değişken (öz-düzenleme, öğrenci-öğretmen ilişkisi, akran ilişkileri ve ailenin okula katılımı) birlikte okul tükenmişliğine ilişkin toplam varyansın % 73’ünü açıklamaktadır (R2 = ,73). Bunun yanında araştırma sonuçlarına göre araştırmanın hem bağımlı hem de bağımsız değişkeni olan okul tükenmişliği hem akademik başarı hem de iyi oluş üzerinde doğrudan ve negatif yönde yordayıcı etkiye sahiptir. Ayrıca okul tükenmişliği akademik başarıya ilişkin toplam varyansın % 16’sını (R2 = ,16), iyi oluşa ilişkin toplam varyansın ise % 66’sını (R2 = ,66) açıklamaktadır. Bu noktada önemli bir diğer bulgu ise, okul tükenmişliğinin iyi oluş üzerindeki yordayıcı etkisinin, akademik başarı üzerindeki yordayıcı etkisinden göreli olarak daha fazla olduğudur. Tüm bunlar göz önünde bulundurularak araştırma sonuçları, ilgili alan yazın dikkate alınarak tartışılmış ve araştırma bulguları doğrultusunda araştırmacılara, uygulamacılara ve politika yapıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler : Lise öğrencileri, okul tükenmişliği, akademik başarı, iyi oluş, ölçek
geliştirme