Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Aida Meirkulova
Danışman: Yücel Gelişli
Özet:
Bu araştırmanın amacı; Türkiye ve Kazakistan’daki öğretmenlerin toplumsal statülerini öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşleriyle karşılaştırmaktır. Araştırmanın evrenini, Türkiye ve Kazakistan’ın başkentleri olan Ankara ve Nur-Sultan illerinde görev yapan öğretmenler ve aynı yerleşim yerlerindeki Ankara için Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi; Nur-Sultan için Avrasya devlet üniversitesinin eğitim bölümlerinde öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmuştur. Türkiye ve Kazakistan’daki öğretmenlerin mesleki statülerinin öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının görüşleriyle karşılaştırılmasının amaçlandığı bu araştırma nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma modele göre tasarlanmıştır. Araştırmanın amacına dönük nicel veri toplama amacıyla “Öğretmenlik Mesleğinin Statüsüne Yönelik Algı Ölçeği” adlı ölçek geliştirilmiştir ve aynı ölçeğin Kazak diline çeviri çalışması yapılmıştır. Araştırmanın amacına dönük nitel veri toplamak için ise “Öğretmenlik Mesleğinin Statüsüne İlişkin Görüşler” adlı görüşme formu hazırlanmış ve aynı görüşme sorularının Kazakçaya
vii
çevirisi yapılmıştır. Nitel veriler toplanarak okullarda görev yapan öğretmenlerin öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsüne ilişkin görüşlerinin neler olduğu incelenmiştir. Araştırma kapsamında, her iki ülke için belirlenen örneklem büyüklüğü 1) ölçek geliştirme aşamasında Türkiye için öğretmen ve öğretmen adayı olmak üzere toplam 319 katılımcı ve 2) uygulama sürecinde farklı örneklem olacak şekilde Türkiye için 606 öğretmen ve 344 öğretmen adayına nicel veri toplama aracı uygulanmıştır. Kazakistan’daki esas uygulamaya 619 öğretmen ve 354 aday öğretmen katılmıştır. Araştırmanın nitel kısmına Ankara’da görev yapan 14 öğretmen ve Nur-Sultan’da görev yapan 14 öğretmen olmak üzere toplam 28 öğretmen katılmıştır. Araştırmada elde edilen nicel verinin analizi sonucunda, Türkiye’deki öğretmen ve öğretmen adayların algılarına göre öğretmenlik mesleğinin statüsünün iyi derecede olduğu belirlenmiştir. Türkiye’deki öğretmen ve öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği statüsüne yönelik görüşlerinin daha olumlu olduğu görülmüştür. Kazakistan’daki öğretmen ve öğretmen adayların görüşlerine göre öğretmenlik mesleğin statüsü iyi derecede olduğu söylenebilir. Kazakistan’daki öğretmen ve öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği statüsüne yönelik görüşlerinin daha olumlu olduğu görülmüştür. Türkiye’deki ve Kazakistan’daki öğretmenlerin öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin görüşleri karşılaştırılmasında Türkiye’deki öğretmenlerinin görüşleri daha olumludur sonucuna varılmıştır. Benzer şekilde Türkiye’deki öğretmen adaylarının ve Kazakistan’daki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin görüşleri karşılaştırıldığında Türkiye’de öğretmen adaylarının hem öğretmenlik mesleğini etkileyen hususlar konusunda hem öğretmenlik mesleğinin statüsü konusundaki düşünceleri daha olumlu olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmanın nitel bulgularına göre, öğretmenliğin günümüzdeki statüsünün geçmişe kıyasla daha düşük olduğu belirlenmiş ve genel olarak öğretmenlerin mesleğinin statüsünü düşük olarak değerlendirdiği görülmüştür. Aynı zamanda toplumsal statüyü etkileyen unsurlar olarak fazla iş yükü, öğretmen yetersizliğini, öğretmen maaşı, ek iş, ekonomik tatminsizlik, öğretmen yetiştirme ve öğretmen atamasındaki sorunları belirtmiştir. Nur-Suldan ilinde görev yapan öğretmenler öğretmenlik mesleğinin statüsünün “Öğretmen Statüsü Kanunun” onaylanması ve öğretmenlik bölümlerine başvuru yapmak için taban puanın yükseltilmesi ile birlikte iyileşmeye başladığını söylemiştir. Ancak katılımcıların bir kısmı öğretmenlik mesleğinin statüsünü hâlâ düşük olarak bulunmuşlardır. Katılımcılar öğretmenlik mesleğinin sorunları olarak fazla iş yükü, not sistemi, saygınlık görmeyişi, koşulların sağlamaması, öğretmen eğitimi, ekonomik sorun olarak belirtmişlerdir. Aynı zamanda toplumsal statüyü etkileyen unsurlar olarak öğretmenlerin çalışma koşullarını, fazla iş yükünü, öğretmen yetersizliği, öğretmen maaşı, ek iş, ekonomik tatminsizlik, öğretmen yetiştirme sistemini belirtmişleridir. Genel olarak analiz sonucunda hem Türkiye hem Kazakistan katılılmcıların mesleğinin statüsünü yükseltmeye yönelik önerilerini statüyü etkileyen unsurlar temelinde dile getirdikleri gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Öğretmenlik Mesleğinin Statüsü, Öğretmenin Statüsü, Öğretmenlerin Statüye Yönelik Görüşü