Katı yakıt mikserlerinde proses kazalarının önlenmesine yönelik proses tehlike analizi ve güvenli proses tasarımı

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Oğuzcan TAŞDEMİR

Danışman: Saliha Çetinyokuş

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Savunma sanayii ve ilişkili faaliyetler ülkemizde gelişimini hızla sürdürmektedir. Enerjik malzemelerin üretimi, elleçlenmesi, depolanması ve taşınması tehlikeli operasyonlar arasında yer almaktadır. Katı yakıt üretim tesislerinin ve operasyonu yürüten çalışanların korunması bu kapsamda önem taşımaktadır. Bu tez çalışmasının amacı, katı yakıt mikserlerinde proses kazalarının önlenmesine yönelik proses tehlike analizi ve güvenli proses tasarımı gerçekleştirmektir. Bu amaç doğrultusunda, öncelikle kimyasallara, proses ekipmanlarına ve otomasyon sistemine ilişkin veriler, Proses Güvenlik Bilgisi (PSI) içerisinde derlenmiştir. Ardından, prosese ait potansiyel tehlikelerin belirlenmesi ve olasılıklarının değerlendirilmesi amacıyla Yarı-Kantitatif Tehlike ve İşletilebilirlik (HAZOP) Analizi ve Hata Ağacı Analizi (FTA) gerçekleştirilmiştir. Proses ekipmanlarına ait talep anında hata yapma olasılıkları için örnek tesis bakım verileri ve veri tabanlarında yer alan değerler, manuel operasyonları içeren senaryolardaki insan hatalarının sayısallaştırılabilmesi amacı ile Ampirik Teknik Operatör Hatası (TESEO) yöntemi kullanılmıştır. Potansiyel kaza senaryolarının benzer hata olasılıklarına sahip olduğu ve analiz sonuçlarının birbiriyle tutarlı olduğu belirlenmiştir. Son aşamada, katı yakıt mikserlerinde güvenli tasarım konsepti oluşturulmuştur. Proses tasarımlarının, insan gücü gerektiren tüm faaliyetler yerine otomasyon sistemlerinin kullanımı yönünde geliştirilmesinin, insan hayatını tehdit eden risklerin bertaraf edilmesi için oldukça önemli olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın, ülkemizde katı yakıt üretim proseslerine ait tehlikelerin belirlenmesi ve güvenli sistem tasarımlarının gerçekleştirilmesi yönündeki boşluğa önemli katkılar sağlayacağı ön görülmektedir.

Anahtar Kelimeler : Katı yakıt mikserleri, enerjik malzemeler, proses tehlike analizi, risk analizi, HAZOP, FTA, proses güvenliği