Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: SİBEL KAHRAMAN ÖZKURT
Danışman: Kemal Sinan Özmen
Özet:
Gelişen teknolojiler ve dünyadaki değişimlere paralel olarak öğretmenler için sürekli
mesleki gelişimin önemi her geçen yıl daha da artmaktadır. Öğretmenlerin, hem mesleki
açıdan daha yeterli olabilmek hem de eğitim alanındaki yeniliklere uyum sağlayabilmeleri
için kişisel ve mesleki açıdan kendilerini geliştirmesi gerekmektedir. Öğretmenler için
sürekli mesleki gelişim kavramı önceleri yalnızca devlet tarafından sağlanan eğitimleri işaret
etmekteyken, şimdilerde bu kavram adından da anlaşılabileceği gibi devamlılığı olan,
zamana yayılan eğitimleri ifade etmektedir. Sürekli mesleki gelişim kavramının içinde
öğretmenlerin özerklik seviyelerine de vurgu yapılmaktadır. Çünkü öğretmenlerden
beklenen kendi istekleri ve ilgileri doğrultusunda kişisel ve mesleki gelişimlerini
sağlayabilmek için bu tür etkinlikler konusunda hevesli olmalarıdır. Öğretmenlerin kendi
çabalarının yanı sıra bağlı oldukları devlet kurumlarının da onların kişisel ve mesleki
gelişiminde yardımcı ve destekçi olması beklenmektedir. Hizmet içi eğitim programları
bunun bir yolu olarak gösterilebilir. Bu hizmet içi eğitimler öğretmenlerin mesleki gelişime
olan bakış açılarını geliştirmeli, mesleki gelişim konusunda öğretmenleri teşvik etmeli ve
mesleki gelişimin onlar için faydalı olduğuna öğretmenleri inandırmalıdır. Bunun için de bu
eğitimlerin öğretmenlerin ihtiyaçlarına yönelik olması, planlama sürecinde öğretmenlerin
görüşlerinden faydalanılması, eğitimlerin etkili eğiticiler tarafından zamana yayılarak
yapılması ve eğitimler sonrasında öğretmenlerin izlenmesi gerekmektedir. Ancak bu
durumda öğretmenler bu eğitimlerin etkililiğine inanıp kendilerini mesleki gelişim
konusunda hazır ve istekli hissedebilirler. Bu amaçla, bu çalışma Türkiye’deki devlet
okullarında çalışan İngilizce öğretmenlerinin Millî Eğitim Bakanlığı tarafından sağlanan
hizmet içi eğitimleri nasıl değerlendirdiklerini, bu eğitimlerin nasıl olması gerektiği
konusundaki düşüncelerini ve bu eğitimlerle çözülebilecek ihtiyaçlarını belirlemeyi
hedefler. Tarama modelinde olan çalışmada olabildiğince fazla İngilizce öğretmenine
ulaşmak için nicel araştırma tekniklerinden ölçekler kullanılmıştır. Ancak, bu konuda
halihazırda geliştirilmiş ölçekler olmadığı için, çalışmanın her bir amacı için ayrı bir ölçek
geliştirilmiştir. Ölçeklerin faktör analizi ve güvenirlik çalışmaları için 247 İngilizce
öğretmeninin katılımıyla bir pilot çalışma gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışmanın sonunda
yapılan açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre İngilizce Öğretmenlerinin Hizmet İçi
Eğitim Değerlendirmeleri ölçeğinde 6 faktör (hizmet içi eğitim planlaması, içerik,
organizasyon, eğitimciler, ölçme ve değerlendirme, izleme), İngilizce Öğretmenlerinin
Hizmet İçi Eğitim Tercihleri ölçeğinde 4 faktör (hizmet içi eğitim planlaması, içerik,
uygulama, değerlendirme ve izleme) ve İngilizce Öğretmenlerinin Hizmet içi Eğitim
İhtiyaçları ölçeğinde 3 faktör (İngilizce dil yeterliği, öğretim yöntemleri, bağlamsal ve
kurumsal konular) elde edilmiştir. Her bir ölçek yeterli güvenirlik katsayısını sağladığını da
çeşitli istatistiksel testlerle ispatlamıştır. Türkiye’deki durumu ortaya koyabilmek için
ölçekler 741 öğretmen üzerinde uygulanmıştır. Ölçekler uygulanırken Türkiye’nin her bir
coğrafi bölgesinden birbirine yakın sayıda öğretmene ulaşmak hedeflenmiştir. Elde edilen
sonuçlara göre, öğretmenlerin birçoğu şu anda yürütülen hizmet içi eğitimlerden memnun
değildir. Hizmet içi eğitimlerden beklentileri literatürde tanımlanan ideal bir hizmet içi
eğitimde olması beklenen özellikleri taşımaktadır. Ayrıca öğretmenler, kendi İngilizce dil
yeterlikleri, uyguladıkları öğretim yöntemleri ve kurumsal konularda birçok ihtiyaçlarının
olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmenlerin, ölçeklerin faktörlerinin her birinden, sahip
oldukları bazı özelliklerine göre elde ettikleri puanlar arasında anlamlı bir farklılık olup
olmadığını görmek için MANOVA testi yapılmıştır. Yapılan analize göre, bazı faktörlerde
(hizmet içi eğitim içeriği, organizasyon, uygulama, ölçme ve değerlendirme) öğretmenlerin
lisede çalışma durumunun lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Ayrıca, hizmet içi eğitim
içeriği ve izleme faktörlerinde lisans mezunu öğretmenlerin lehine bir farklılık bulunmuştur.
MEB hizmet içi eğitimleri dışında kendi istekleriyle diğer mesleki gelişim faaliyetlerine
katılan öğretmenlerin lehine de eğitimciler faktöründe anlamlı farklılıklar bulunmuştur.
Ayrıca, Ege ve Akdeniz bölgeleri ile kıyaslandığında, Doğu Anadolu bölgesinde çalışan ve
1-5 yıllık deneyime sahip olan öğretmenlerin lehine İngilizce dil yeterlikleri faktöründe
anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Aynı faktörde, ortaokul öğretmenleri lehine de bir farklılık
vardır. Öğretmenlerin öğretim yöntemleri faktöründe sahip oldukları herhangi bir özellikten
elde ettikleri puanlar arasında anlamlı bir farklılık yoktur. Kurumsal ihtiyaçlarda ise
İngilizce öğretmenliği programı mezunu olmayan ve ortaokulda çalışan öğretmenler lehine
bir fark elde edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, yürütülen hizmet içi eğitimlerin
geliştirilmesi konusunda MEB’in eğitim fakülteleri ile işbirliği yapması, hizmet içi
eğitimlerin içeriğinin ihtiyaç analizine göre belirlenmesi, eğitimlerin öğretmenlerin branşına
ve sahip olduğu koşullara uygun olması, eğitimlerde öğretmenlere İngilizce dil yeterliklerini
geliştirme fırsatı verilmesi, eğitimlerin sürekli ve zamana yayılmış şekilde sürdürülmesi,
eğitim imkanlarına Türkiye’nin her yerindeki öğretmenlerin ulaşması ve eğitimler sonunda
öğretmenlerin izlenmesi gerekliliği öne çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler : Sürekli Mesleki Gelişim, Hizmet İçi Eğitim, İngilizce Öğretmenleri
İhtiyaç Analizi, İngilizce Dil Yeterlikleri, Öğretim Yöntemleri