Dört katlı düşünme modelinin etkinlik temelli değerlendirilmesi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ ANABİLİM DALI, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ÖMER KIZILTAN

Danışman: Mehmet Ali Dombaycı

Özet:

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim yedinci sınıf düzeyinde Dört Katlı Düşünme Modeli'ne göre hazırlanan etkinliklerin öğrencilerin düşünme eylemi üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu ortaya koymaktır. Bu amaçla araştırma nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışması deseni benimsenerek gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, 2019-2020 öğretim yılında Ankara ili Çankaya merkez ilçesinde özel bir okulda öğrenim gören 13 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri dereceli puanlama anahtarı, yapılandırılmış gözlem, öğrencilerle odak grup görüşmesi, öğrenci ve araştırmacı günlüklerinden oluşmaktadır. Araştırmadan elde edilen dereceli puanlama anahtarına ilişkin verilerin analizinde her bir etkinliğe ilişkin dört alt ölçüte yönelik sınıftaki on üç öğrencinin performanslarına ilişkin ortalamalar temele alınmıştır. Böylece sınıftaki en başarılı öğrencinin yanı sıra en başarısız öğrencinin de sınıf içerindeki performansı göz önünde bulundurularak değerlendirme sürecinde nicel bir veri sağlanmıştır. Bu ortalamalar yapılandırılmış gözlem verileri ile desteklenmiştir. Yapılandırılmış gözleme ilişkin yapılan içerik analizindeki kategoriler dereceli puanlama anahtarında kullanılan ölçütlerle bire bir aynıdır. Genel hatları ile dereceli puanlama anahtarından elde edilen veriler ile yapılandırılmış gözleme yönelik içerik analizine ilişkin bulguların örtüştüğü söylenebilir. Bu yolla veri çeşitlemesine gidilmiş olarak öğrencilerin dersteki faaliyetlerine yönelik görüşler yapılandırılmış gözlem içerisinde sunulmuştur. Öğrencilerin etkinlik performanslarına ilişkin değerlendirmeler sonrası, bu öğrencilerin etkinlikler ile ilgili görüşlerini ortaya koymak adına öğrenci odak grup görüşmesi çerçevesinde içerik analizi sonuçları sunulmuştur. Sonuçlar tema, kategori ve kodlar halinde tablolaştırılarak ortaya konulmuştur. Bu sonuçlar öğrenci günlüğü ve araştırmacı günlüğünden elde edilen veriler ile desteklenerek öğrenci günlüğünden ve araştırmacı günlüğünden alıntılar ile sunulmuştur. Bulgular incelendiğinde, dereceli puanlama anahtarı ve yapılandırılmış gözlem sonuçlarına göre Dört Katlı Düşünme Modeli'nin tüm alt boyutlarında orta düzey ve üstü başarı elde edilmiştir. Dereceli puanlama anahtarından elde edilen bulgulara göre öğrenciler, eleştirel düşünme etkinliklerinde yargıya varma becerisinde nispeten daha zayıf performans göstermişlerdir. Yaratıcı düşünme etkinliklerinde öğrencilerin bağlantılı olarak verilen fikirlere yönelik ilişkili düşünebilme performansları daha yüksek iken yeniliğe ilişkin becerilerinde performansları orta düzeydedir. Özenli düşünmeye yönelik bulgularda öğrenciler, genel toplum kurallarını bilmede daha yüksek performans göstermiş olmakla birlikte, bunları kendi yaşamlarına uygulamada daha yetersiz kalmaktadırlar. Son olarak umutlu düşünme ile ilgili bulgularda ise öğrenciler, amaçların teorik anlamda farkındadırlar ancak bu amaçlara ulaşmada kullanılacak araçları belirlerken öğrenci başarıları nispeten biraz daha düşüktür. Bu noktada etkinlikler çerçevesinde öğrencilerin performanslarında daha yetersiz kalan beceriler üzerine yoğunlaşılarak etkinliklerde düzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca Dört Katlı Düşünme Modeli temelinde öğrenci odak grup görüşmeleri doğrultusunda gerçekleştirilen uygulama sonucunda, öğrenciler, etkinlikler ile ilgili olumlu görüşlere daha fazla sahiptir. Çalışmanın sonucunda Dört Katlı Düşünme Modeli'ne göre hazırlanan etkinlikler arasında ortalamanın altında olarak tespit edilen etkinliklerin, özellikle öğrencilerin olumsuz görüş sundukları kısımları düzenlenerek gelecek çalışmalar için yeniden yapılandırılması önerilmektedir. Dört Katlı Düşünme Modeli'ne yönelik bir eğitimin ise ilköğretimden başlayarak en az iki eğitim düzeyinde, iki yıl boyunca okutulması gerekmektedir. Eğer mümkünse bu eğitime ilköğretimden önce başlanması da uygun olacaktır. Bu eğitim öğrencilerin düşünme eğitimine yönelik becerilere ve konulara daha aşina olmalarını sağlayacaktır.