Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YAVUZ SELİM BAYBURTLU
Danışman: YUSUF DOĞAN
Özet:Bağdaşıklık bir metnin kolay bir şekilde anlaşılmasını sağlayan, metnin birimleri arasındaki bağlantıları kuran, metindeki anlam bütünlüğünü sağlayan tüm ögeler arasındaki dil bilgisel ve anlamsal özelliklerin tümüne verilen isimdir. Tutarlılık ise metinlerdeki anlamsal ilişkilerle birlikte metnin bir bütün olarak görülmesini sağlayan mantıksal bağlantılardır. Bağdaşıklık ve tutarlılık kavramları bir metnin temel ölçütlerindedir. Bu araştırmanın amacı da ortaokul 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin hazırlıksız konuşmalarını bağdaşıklık ve tutarlılık bakımından incelemektir. Araştırma, 2017-2018 eğitim öğretim yılı Antalya ili Kepez ilçesindeki Sefa Akın Ortaokulu, Ünsal Ortaokulu ve Nebi Güney İmam Hatip Ortaokulu 6 ve 7. sınıflarında öğrenim gören öğrencilerle gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya dâhil edilen okullar amaçlı örnekleme yöntemiyle tespit edilmiş, sosyo-ekonomik ve akademik olarak üst, orta ve alt düzeyde olarak belirlenen okullar arasından seçilmiştir. Araştırmadaki uygulama süreci 12 hafta sürmüştür. Araştırma betimsel tarama modelindedir. Bu araştırma, ortaokul 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin hazırlıksız konuşmalarındaki bağdaşıklık ve tutarlılık unsurlarını belirlemeye yönelik nitel yöntemle planlanan iç içe geçmiş durum deseni çalışmasıdır. Nicel ve nitel verilerin birlikte değerlendirildiği bu araştırmaya 216 öğrenci katılmıştır. Öğrencilere uzman görüşleri doğrultusunda hazırlanan hazırlıksız konuşma konuları verilmiştir. Öğrencilerin yaptıkları hazırlıksız konuşmalar ve çalışma ile ilgili görüşleri ses kayıt cihazı ile kaydedilip ardından yazıya aktarılmıştır. Araştırmanın nicel verileri bağdaşıklık ögesi değerlendirme ölçeği, öyküleyici anlatım tutarlılık değerlendirme ölçeği, konuşma metni tutarlılığı değerlendirme ölçeği, kelime hazinesi katsayısı değerlendirme ölçeği; nitel veriler ise kişisel bilgi formu ve hazırlıksız konuşma sonrası mülakat formu ile toplanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerden elde edilen veriler SPSS 21.0 istatistik paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde yüzde (%) ve frekans (f), aritmetik ortalama, ilişkisiz vi örneklem testi, anova tek yönlü varyans analizi, bağımlı ve bağımsız gruplar için t-testi, Spearman korelasyon analizi, ki kare analizi hesaplamalarından faydalanılmıştır. Ayrıca araştırmadaki nitel verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre öyküleyici anlatım tarzındaki hazırlıksız konuşmalarda öğrenci başına düşen bağdaşıklık ögelerini kullanım ortalamaları sırasıyla şu şekildedir: kelime bağdaşıklığı (25,46), gönderim ögeleri (11,44), bağlama ögeleri (8,56), eksiltili anlatım (5,47), değiştirim ögeleri (0,06). Açıklayıcı anlatım tarzındaki hazırlıksız konuşmalarda öğrenci başına düşen bağdaşıklık ögelerini kullanım ortalamaları ise sırasıyla şu şekildedir: kelime bağdaşıklığı (23,55), gönderim ögeleri (8,66), bağlama ögeleri (7,23), eksiltili anlatım (3,46), değiştirim ögeleri (0,27). Araştırmadan elde edilen bulgular neticesinde öyküleyici ve açıklayıcı anlatım tarzındaki hazırlıksız konuşmalarında öğrencilerin bağdaşıklık ögelerinin kullanımında yaşadıkları sorunlar şunlardır: Şahıs zamirinin gönderim yaptığı ögenin belirgin olmaması, işaret zamirinin işlevine uygun kullanılmaması, işaret sıfatının gönderim karşılığının belirgin olmaması, işaret sıfatının gereksiz kullanımı, tekil çoğul uyumsuzluğu, şahıs zamirinin çok sık tekrar edilmesi, işaret zamirinin gereksiz yere kullanılması, uygun olmayan yerde eksiltili anlatıma başvurma, bağlama ögesinin yanlış kullanılması, bağlama ögesinin lüzumsuz yere ve çok sık kullanılması, eş ve yakın anlamlı kelimelerin aynı cümlede kullanılması, konuşma metninde aynı kelimeyi lüzumsuz yere çok sık tekrar etme. Öğrencilerin öyküleyici ve açıklayıcı anlatım tarzındaki hazırlıksız konuşmalarında tutarlılık durumlarıyla ile yaptıkları hatalar şunlardır: 1. Konuşma konusuyla tutarsız metin oluşturulması. 2. Birbiriyle ilgisiz cümlelerin kullanılması. 3. Cümlelerin mantık sırasına aykırı dizilmesi. 4. Metinde olayların akışının birden değişmesi, ani geçişler yapılması ve birçok olayın üst üste çok kısa biçimde verilmesi. 5. Hikâyede, metin birimleri arasında çelişkiler ve mantıksızlıklar bulunması. 6. Olaylar arasındaki ilişkilerin yazarın zihninde var olmasına rağmen metne aktarılamaması. 7. Hikâyede bir odak noktasının olmaması. 8. Metnin, öyküleyici anlatım özelliklerinden uzaklaşması. 9. Konuşmaya etkili bir giriş yapılmaması. 10. Ana fikri oluşturamama/ana fikri yardımcı fikirlerle destekleyememe. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin sosyo-ekonomik durumları, konuşma planı yapma durumları, kitap okuma durumları, kelime hazinesi katsayıları ve sınıf düzeylerinin öğrencilerin bağdaşıklık ögeleri kullanımı ve tutarlılık durumlarında anlamlı farklılıklar oluşturduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonunda öğretmenlere, ders araç gereçlerine, araştırmacılara, yönelik öneriler geliştirilmiştir.