Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: ESRA SARAÇ
Danışman: RABİA SARIKAYA
Özet:Bu çalışmanın amacı ahlaki muhakeme içeren çevre eğitimi uygulamasının sınıf öğretmeni adaylarının çevre kimliklerinin geliştirilmesine ve çevreye yönelik materyalist eğilimlerinin azaltılmasına etkisinin incelenmesidir. Eylem araştırması deseninde yürütülen bu araştırmada ahlaki muahakeme içeren çevre eğitimi kapsamında eylem planı hazırlanmıştır. Araştırma, 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Türkiye'de Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bir devlet üniversitesinin sınıf öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 23 öğretmen adayı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu belirlenirken amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının daha önce zorunlu ve seçmeli herhangi bir çevre dersini almamış olmaları ölçüt olarak belirlenmiştir. Uygulamalarda sekiz hafta süresince çevre ve tüketim, hava kirliliği, su sorunu, toprak sorunu, nükleer enerji santralleri, küresel iklim değişikliği, biyoçeşitlilik ve sürdürülebilir biyosfer olmak üzere sekiz çevre konusu ele alınmıştır. Bu çalışmada veriler toplanırken hem nitel hem de nicel veri toplama araçları birlikte kullanılmıştır. Nitel veriler, açık uçlu anketler, etkinlik formları, yansıtıcı yazı formları, yapılandırılmamış gözlem (kamera kayıtları) ve odak grup görüşmeleri ile elde edilmiştir. Nicel veriler ise Çevreye Yönelik Materyalist Eğilimler Ölçeği ve Çevre Kimliği Ölçeği (Environmental Identity Scale) kullanılarak elde edilmiştir. Çevreye yönelik materyalist eğilimler ölçeği bu çalışma için araştırmacılar tarafından geliştirilmiş ve güvenirliği 0,94 olarak hesaplanmıştır. Güvenirliği bu çalışma için 0,85 olarak hesaplanan Çevre kimliği ölçeği ise orijinali Clayton (2003)tarafından geliştirilmiş, Clayton ve Kılınç tarafından Türkçe' ye uyarlanmıştır. Araştırmada elde edilen nitel veriler içerik analizi ve betimsel analiz yapılarak çözümlenirken nicel verilerin analizinde nonparametrik testlerden Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Uygulamalar sırasında her hafta farklı çevre konusu ile gerçekleştirilen etkinliğin başında (açık uçlu anketler) ve sonunda (yansıtıcı yazı formaları) elde edilen nitel verilerin analizi sonucunda katılımcıların çevre kimlikleri ve çevreye yönelik materyalist eğilimlerine ilişkin ifadelerinde olumlu değişimler olduğu ortaya konmuştur. Aynı zamanda bu süreçte ekosentrik ahlaki muhakeme kalıplarının arttığı görülmüştür. 8 haftalık uygulamanın başında ve sonunda elde edilen açık uçlu anketlerle elde edilen veriler incelendiğinde çalışma sonunda olumlu çevre kimliği ile ilgili cevap sayılarının arttığı (Uygulama öncesi: 36, Uygulama sonrası: 63) çevreye yönelik materyalist eğilimler içeren cevap sayılarının ise azaldığı (Uygulama öncesi: 150, Uygulama sonrası: 36) görülmüştür. Bu araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının Çevre Kimliği Ölçeğinden aldıkları öntest (= 120,43) ve sontest (=144,34) ortalama puanları arasında (p<.05) ve Çevreye Yönelik Materyalist Eğilimler Ölçeği öntest (=54,26) ve sontest (=71,60) ortalama puanları arasında (p<.05) istatistiksel olarak anlamlı farklılık ortaya çıkmıştır. Öğretmen adaylarına araştırmanın başında ve ne sonunda uygulanan çevre kimliği ve çevreye yönelik materyalist eğilimler ölçeklerinden elde edilen nicel veriler de nitel verileri desteklemektedir. Bu çalışmada ayrıca uygulamalar bittikten 4 hafta sonra öğretmen adaylarıyla odak grup görüşmeleri gerçekleştirilmiş ve öğretmen adaylarının çevre eğitimi uygulamasına ilişkin görüşleri alınmıştır. Odak grup görüşmelerinin analizi sonucunda katılımcıların ahlaki muhakeme içeren çevre eğitimine yönelik görüşlerinin olumlu olduğu, öğretmen adaylarının olumlu çevre kimliği göstergeleri olan ifadeleri kullanırken çevreye yönelik materyalist ifadeler ortaya koymadıkları görülmüştür. Katılımcıların araştırma bittikten sonraki süreçte pek çok çevre dostu davranışı hayata geçirmeye çalıştıklarını ifade etmeleri uygulamanın öğretmen adaylarının günlük yaşamlarına yansıması ile ilgili önemli bir sonuç olarak karşımıza çıkmıştır. Araştırmada elde edilen bu sonuçlardan hareketle, ahlaki muhakemeler yapmaları sağlanarak uygulanan çevre eğitiminin öğretmen adaylarının çevre kimliklerini geliştirmeye ve çevreye yönelik materyalist eğilimleri azaltmaya yönelik kullanılabileceği görülmüştür. Araştırmada nitel verilerin analizinde çevre kimlikleri ile çevreye yönelik materyalist eğilimleri arasında bir ilişki olabileceği görülmüştür. Bu nedenle çevre kimlikleri ve çevreye yönelik materyalist eğilimler arasındaki ilişkileri ortaya koyabilecek büyük örneklemli ilişkisel çalışmalar yapabilir. Bunlarla birlikte, daha büyük örneklem gruplarıyla farklı değişkenlerin çevre kimliklerine ve çevreye yönelik materyalist eğilimlere olan etkisine ilişkin çalışmalar yapılabileceği önerilebilir.