Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DiLEK YAPAR
Danışman: F. Nur Baran Aksakal
Özet:
GiriĢ: Diyabetin tedavisinde, hastaların sorunları ile baĢ edebilmeleri için öz bakım ve tedavilerini yönetebilecek düzeyde bilgi, öz yeterlilik ve beceriye sahip olmaları çok önemlidir. Gerek öz bakım davranıĢlarının gerekse diyabet öz yönetiminde kiĢinin kendine duyduğu güvenin değerlendirilmesi son derece zordur. Psikometrik özellikleri test edilmiĢ iyi kalitede ölçüm araçları bu konuda sağlık hizmeti sunucularına büyük faydalar sağlamıĢtır. Diyabetle ilgili son 20 yılda 50‘nin üzerinde hasta bildirimli ölçek geliĢtirilmiĢtir. Bu çalıĢmada RDÖBE ve ADÖYÖ‘nin Türkçe versiyonlarının geçerlilik ve güvenilirliğini değerlendirmeyi amaçladık.
Gereç ve Yöntem: Ölçeklerin Türkçe‘ye çevirisi çeviri-geri çeviri yöntemi ile yapıldıktan sonra kültürel ve dil uyarlamasının son basamağı olarak 14 uzman tarafından kapsam geçerliliğini değerlendirilmiĢ ve uzman komite tarafından ölçeklere son hali verilmiĢtir. Takibinde Gazi Üniversitesi Sağlık AraĢtırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi polikliniklerine baĢvuran 150 tip 1 ve 328 tip 2 diyabet hastasına uygulanmıĢtır. Ölçeklerin yapı geçerliliği AFA, DFA, yakınsak, ıraksak ve bilinen gruplar geçerliliği ile test edilmiĢtir. Ölçeklerin güvenirliliğini belirlemek için Cronbach alfa değeri ile iç tutarlılık analizleri yapılmıĢtır. Test-tekrar test güvenirliliği için sınıf içi korelasyon katsayısı ve spearman korelasyon katsayısı hesaplanmıĢtır.
Bulgular: ÇalıĢmaya dâhil edilen 478 diyabet hastasının yaĢ ortalaması 49,9±17,2 yıl ve ortalama HbA1c değeri %8,2±1,9‘dir. AFA analizleri, tip 1
118
diyabet grubunda RDÖBE ve ADÖYÖ‘nin tek faktörlü yapıları için faktör yüklerinin 0,371 ile 0,794 arasında; tip 2 diyabet grubunda ise RDÖBE ve ADÖYÖ‘nin tek faktörlü yapıları için faktör yüklerinin 0,353 ile 0,756 arasında olduğunu göstermiĢtir. Her iki diyabet grubunda ölçeklerin DFA analizleri sonucu tek faktörlü yapıları doğrulanmıĢ ve uyum indeksleri kabul edilebilir düzeyde bulunmuĢtur. Ölçeklerin test-tekrar test güvenilirliği için ICC değerleri >0,9 ve tatmin edici düzeydedir. Cronbach alfa değerleri Tip 1 diyabet grubunda RDÖBE için 0,831, ADÖYÖ için 0,784 iken tip 2 diyabet grubunda RDÖBE için 0,785, ADÖYÖ için 0,822‘dir. Ölçeklerin iç tutarlılığı tatmin edici düzeydedir. Ayrıca ADÖYÖ ile RDÖBE puanları arasında da orta düzeyde pozitif iliĢki saptanmıĢtır ( r= 0,553; p<0,001).
Sonuç: Tip 1 diyabet hastaları için 15 maddeden oluĢan RDÖBE ve 8 maddeden oluĢan ADÖYÖ, tip 2 diyabet hastaları için ise 13 maddeden oluĢan oluĢan RDÖBE ve 8 maddeden oluĢan ADÖYÖ Türkçe versiyonları geçerli ve güvenilir bulunmuĢtur. Her iki ölçek de orjinalleri gibi tek boyut olarak değerlendirilmiĢ ve toplam puan hesaplanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Öz yönetim, Öz bakım, Geçerlilik, Kültürler arası