Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Büşra BİÇER AYMERGEN
Danışman: Can Elmar Balas
Özet:
Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Planları (BKAP) hazırlanırken sunulacak stratejilerin bilimsel verilere dayandırılmasında ‘Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi (ÇKKV) ’kullanılmaktadır. Bu tezin ilk kısmında geliştirilen ÇKKV matrisi için ana kriterler; Karasal Etkileşim Alanı, Kara-Deniz Arayüzü, Denizel Etkileşim Alanı, Çevresel Etki, Ekolojik ve Biyolojik Çeşitlilik şeklinde belirlenmiştir. Bu ana kriterler de alt kriterlere bağlanmış, ayrıntılandırılmış ve Monte Carlo Benzeşimi ile ağırlıklandırılmıştır. Tezin ilk bölümünün amacı; bütünleşik kıyı alanları planlamasında uzmanların katkısını dikkate alarak model benzeşimlerini içeren nitel bir yöntem geliştirmek ve kıyı yapılarının yer seçimini bilimsel yöntem ve modellerle belirlemektir. Buna istinaden önerilen ÇKKV yöntemiyle Antalya Körfezi’nde örnek bir uygulama yapılarak yöntemin kullanılabilirliği gözlemlenmiştir. Tezin ikinci bölümünde, ÇKKV matrisi ‘Denizel Etkileşim Alanı’ kriteri içerisindeki ‘Dalga ve İklimsel Özellikler’ başta olmak üzere tüm kriterleri etkileyen ve kıyı yapıları plan ve projelerinde en temel ve etkili parametre olan belirgin dalga yüksekliği (Hs) tahmini çalışması gerçekleştirilmiştir. Tezin ikinci bölümünün amacı; kıyı yapılarının tasarımında en önemli parametre olan belirgin dalga yüksekliğinin (Hs) şamandıra ölçümleri ve model çalışmalarıyla karşılaştırılması ve BKAP planlamasında en önemli kriterlerden olan denizel etkileşim alanı kriterinde akıntı, sediman taşınımı ve dalga iklimi çalışmalarının model tabanlı olarak en doğru şekilde belirlenmesidir. Bu çalışmada Antalya bölgesindeki şamandıra istasyonundan alınan veriler doğrultusunda farklı kombinasyonlarda girdi ve üyelik fonksiyonları kullanılarak modeller geliştirilmiş ve Hs tahmini gerçekleştirilmiştir. Uyarlamalı Ağ Tabanlı Bulanık Çıkarım Sistemi (Adaptive Network Based Fuzzy Inference System- ANFIS) metodunun geçerliliği gözlemlenmiş ve geliştirilen modeller kıyaslanarak en başarılı tahmini gerçekleştiren modeller belirlenmiştir. İstatistiksel performans parametreleri dikkate alınarak bu tezde uygulanan tüm modeller için tutarlı sonuçlar elde edilmiştir. Öngörülen sonuçlar gerçek dalga verileri ile karşılaştırılmış ve yüksek korelasyon değerlerinin elde edildiği sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla, bu çalışmada geliştirilen ANFIS modelleri, Türkiye'nin Akdeniz kıyıları için eksik dalga verilerinin tahmininde etkili bir şekilde kullanılabilir. Sonuç olarak, tezde geliştirilen benzeşim temelli BKAP ÇKKV matris yöntemi, modellerin Denizel Saha Planlama uygulamalarında kapsamlı bir çerçeve sağlar. Geliştirilen benzeşim temelli ÇKKV modeli, Hydrotam 3D dalga, akıntı ve sediman taşınım alt modelleri ile bütünleşik çalıştırılmıştır. Bu bütünleşik modelin örnek çalışma bölgesine uygulanması sonucunda, Antalya Falez bölgesinin kıyı yapıları için uygun olmadığı kayalık dik bir topografyaya sahip, dalga yansımaları nedeniyle akıntı ve taşınımın fazla olduğu bir bölge olmasından dolayı yatırım yapılmasında öncelikli alan olmadığı model sonuçları ile gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler : ANFIS tahmini, Sugeno bulanık çıkarımı, bütünleşik kıyı alanları
yönetimi, deniz saha planlaması, Monte Carlo benzeşimi