Endüstri mirasını belirleme ve koruma-yaşatma kriterleri: Ankara Maltepe elektrik ve havagazı fabrikası örneği


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: HÜNKAR ASLAN

Danışman: NEVİN GÜLTEKİN

Özet:

Endüstri kültürünün tarihsel, teknolojik, mimari, sosyal, bilimsel değerlerinin göstergeleri ya da izleri olan endüstri yapıları ve tesisleri, üretim, yapı ve yerleşke sistemleriyle kültür ve endüstri mirası kapsamındadır. Bu anlayışla, 28 Kasım 2011 tarihli Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyinin (ICOMOS) 17. Genel Kurulunda, Uluslararası Endüstri Mirasını Koruma Komitesi (TICCIH) ile birlikte Endüstriyel Miras Alanları, Yapıları ve Peyzajını Koruma İlkeleri (kısaca Dublin İlkeleri) belirlenmiş ve endüstri mirası yeniden tanımlanmıştır. Türkiye, uluslararası koruma sözleşmelerine taraf olmasına karşın, koruma mevzuatında endüstri mirası tanımı ve koruma ilkeleri yer almadığı için bu değerler çoğunlukla yadsınmaktadır. Uygulamada ise ender olarak kültür mirası olarak değerlendirilmektedir. Bu olgu 1980’li yıllarla neoliberalleşmenin öngördüğü ekonomik yeniden yapılanmanın eşliğindeki yeni yerleşme-yapılaşma siyasalarıyla, kentsel mekânın sermaye piyasasına terk edilmesiyle süregelmektedir. Bu süreçte, üretim sistemlerindeki yeniliklerle endüstri tesis ve yerleşkelerinin atıl kaldığı gerekçesiyle, endüstri miras alanları, kentsel konumuna dayalı yüksek arsa ederinin ve yeni birçok işleve uygun alan büyüklüğünün avantajlarıyla imar rantına açılarak hızla kaybedilmektedir. Bu tezin amacı, Cumhuriyet’in Başkenti Ankara’nın örnek, öncü ve öğretici kent misyonunu ve Cumhuriyet ideolojisi ile ekonomik kalkınmayı bütünleştiren sosyal fabrika oluşumunu bugüne aktaran Ankara Maltepe Elektrik ve Havagazı Fabrikası’nın miras değerlerinin belgelenmesi ve koruma-yaşatma yöntemlerinin geliştirilmesidir. Bu kapsamda kültür ve endüstri mirasının çağdaş kentsel yaşama dâhil edilmesine ilişkin yönlendirici ilkeler belirlenmektedir. Böylece 2000’li yıllarla uluslararasında kentsel korumanın yeni(lenen) açılım ve yaklaşımlarıyla değerlendirilen bu miras alanı üzerinden, kentsel koruma ve planlamanın kuramsal çerçevesine, uygulama alanına ve doktrinine katkı sağlanacağı ve farkındalık yaratılacağı düşünülmektedir