Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: CEREN ERSOY
Danışman: Mahmut Çitil
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Üstün zekâlıların eğitiminde kritik öneme sahip ilk değerlendirme alanı tanılamadır. 1970'lerde başlayan tanılama tartışmaları günümüzde de etkisini sürdürmektedir. Ülkelerin çeşitli hedefleri doğrultusunda farklı alanlarda yetenekleri olan ve çağdaş toplumlar yaratma çabasında en umut veren bireylerin keşfedilmesi amacıyla tanılama, program geliştirmenin ilk önemli adımlarından biri olarak önemini korumaktadır. Literatürde tanılama sürecinde ebeveyn, veli, öğretmen, akran gibi birden fazla veri kaynağı, nitel ve nicel farklı bilgi türleri, öğrenci özelliklerini daha geniş kapsamda ele alan bir tanımlama ve farklı ortamlarda öğrenci davranışlarının daha kapsamlı bir şekilde ele alınmasını gerektiren çok yönlü bir tanılama sisteminin geliştirilmesi konusunda görüş birliği hakimdir. Bu tanılama sisteminde kullanılacak en önemli araçlardan biri de öğretmenlerin öğrencilerinin güçlü yönlerini, ilgilerini ve ihtiyaçlarını anlamak için kullandıkları ve öğrenci davranışlarına ilişkin çok sayıda gözlemi etkili bir şekilde bir araya getirmelerine olanak tanıyan derecelendirme ölçekleridir. Tanılama sürecinde öğretmenlerin üstün yetenekliliğin pek çok biçimi olduğunu bilmeleri ve "üstün zekâlı çocuk" özelliklerini kalıplaştırmamaları gerektiği vurgulanmaktadır. Türkiye'de üstün zekâlı öğrencilerin tanılanmasında kullanılacak güvenilir ve geçerli araçlara duyulan ihtiyaç doğrultusunda, üstün zekâlı öğrencilerin 14 farklı boyutta davranışsal özelliklerinin belirlenmesini sağlayan "Üstün Zekâlıların Davranışsal Özelliklerini Belirleme Ölçekleri-SRBCSS" Türkçe'ye uyarlanarak Türkiye örnekleminde geçerlik ve güvenirlik çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda Türk kültüründe model veri uyumunu belirlemek amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Farklı sınıf seviyelerinde kullanılabilirliğinin kanıtlanması amacıyla grup değişmezliği analizleri yapılmıştır. Hem üstün zekâlı hem de normal gelişim gösteren öğrencilerin değerlendirilmesinde kullanılabilirliğini kanıtlayan ölçme eşdeğerliği analizleri yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında Üstün Zekâlıların Davranışsal Özelliklerini Belirleme (ÜZDÖB) ölçeği olarak anılan ölçeklerin 14 farklı boyutu için ilkokul ve ortaokulda her bir sınıf düzeyi için standartlaştırılması ve kesme puanlarının belirlenmesi amacıyla Normal Dağılım Eşdeğer yöntemi kullanılmıştır. ÜZDÖB ölçeğinin genelinden ve alt boyutundan alınan puanlar üstün zekâlı ve normal gelişim gösteren çocuklara göre ve bunların içinde de ilkokul ve ortaokul olma durumlarına göre Cronbach Alpha güvenirlik değerleri raporlanmıştır. Aynı kategorilerde alınan puanlar cinsiyetlerine göre ve üstün veya normal gelişim göstermesi durumuna göre karşılaştırılarak bağımsız örneklem t-testi sonuçları açıklanmıştır. Ayrıca ÜZDÖB ve TONI-3 ile öğrencilerin yazılı sınav başarı notları arasındaki korelasyon incelenerek ölçüt geçerliği verileri sunulmuştur. Bulgular, ÜZDÖB ölçeğinin orijinal yapısını koruduğunu ve ölçeğin Türkiye örnekleminde geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, üstün zekâlı öğrencilerin tanılanmasında ölçeğin kullanılabilirliğini artırmak amacıyla her bir sınıf düzeyinde norm değerleri oluşturulmuştur. Bu doğrultuda, eğitimcilerin ve araştırmacıların üstün zekâlı öğrencilerin belirlenmesi ve desteklenmesi sürecinde ÜZDÖB ölçeğinin etkili bir araç olduğu ve yalnızca tanılama sürecinde değil eğitim süreçlerinde pek çok farklı amaçla kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Bu araştırma, üstün zekâlıların eğitiminde kapsamlı ve güvenilir bir tanılama sisteminin önemini vurgulamaktadır. Türkiye'de SRBCSS ölçeğinin uyarlanması ve doğrulanması, üstün zekâlı öğrencilerin doğru bir şekilde tanılanması ve desteklenmesi için değerli bir kaynak sağlamaktadır ve onların gelişimini ve potansiyelini artırma hedefine katkıda bulunmaktadır.