Keman Eğitiminde Zeybek Müziğinin Kullanımı Üzerine Bir Araştırma


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: OZAN GÜLÜM

Danışman: Aytekin Albuz

Özet:

Araştırmanın amacı, Aydın Kadıoğlu Zeybeği örneği ile zeybek müziğinin davul-zurna

icraları geleneğinde bulunan karakteristik müzikal duyumları yansıtıcı bir keman

uyarlamasını ortaya koymak ve bu uyarlamanın keman eğitimi süreçlerinde uygulamadaki

görünümünü değerlendirmektir. Araştırmanın hedef evreni zeybek müzikleri, ulaşılabilir

evreni ise TRT Türk halk müziği sözsüz oyun havaları repertuvarında yer alan 174 zeybek

müziğidir. Araştırmanın deneysel boyutuna ilişkin çalışma gurubunu Gazi Üniversitesi Gazi

Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı keman

öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın deseni, betimsel ve deneysel olmak üzere iki

boyuttan oluşmaktadır. Buna göre araştırma bir yönüyle nitel, diğer bir yönüyle de nicel

karma araştırma niteliği taşımaktadır. Betimsel boyutta, konu alanına ilişkin keman eğitimi

ve zeybek müziği kuramsal çerçevede açıklanmış, Aydın Kadıoğlu Zeybeği geleneksel icra

ses kayıtları notaya alınarak analiz edilmiş, eserin keman uyarlaması ortaya koyulmuş,

uyarlamanın geleneksel icralardaki karakteristik müzikal unsurları yansıtma durumuna dair

alan uzmanlarına görüşme formu uygulanmış, uyarlama müzikal olarak analiz edilmiş,

uyarlamaya yönelik alıştırmalar hazırlanmış ve uzman görüşleri alınarak deneysel süreçte

alıştırmaların etkililiğini belirlemeye yönelik müzikal performans değerlendirme ölçeği

hazırlanmıştır. Araştırmanın deneysel bölümünde, Aydın Kadıoğlu Zeybeği keman

uyarlamasına dönük hazırlanan özgün alıştırmaların, etkililiğini belirlemek amaçlanmıştır.

Bu amaç doğrultusunda tek gruplu ön test-son test deneysel desen kullanılmıştır. Hazırlanan

alıştırmalar üzerinden deney grubuyla haftada 1 saat olmak üzere toplam 8 ders yürütülmüş

ve ardından ön test-son test sonuçları karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler, “Wilcoxon

İşaretli Sıralar Testi” ve “Paired Samples t Testi” kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca

Aydın Kadıoğlu Zeybeği keman uyarlamasının icra geleneğinde görülen karakteristik

müzikal unsurları yansıtma düzeyine ilişkin alan uzman görüşleri, frekans-yüzde

kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, Aydın Kadıoğlu Zeybeği üç davulzurna

icrasında 9/2’lik bileşik usulün 3+2+2+2 biçiminin kullanıldığı, icraların ana zurna,

dem zurna ve davul olmak üzere üç partiden oluştuğu, ezginin neveser makamına geçki

bulunan nikriz makamı ile oluştuğu tespit edilirken; karakteristik müzikal unsurların dem

ses, çarpma, çift çarpma, vibrato, glissando, ritardando, accelerando ve üçleme olduğu

belirlenmiştir. Alan uzmanı görüşleri neticesinde Aydın Kadıoğlu Zeybeği keman

uyarlamasının geleneksel icralardaki karakteristik müzikal unsurları yansıttığı tespit

edilmiştir. Aydın Kadıoğlu Zeybeği keman uyarlamasına dönük hazırlanan alıştırmaların

entonasyon, doğru nota çalabilme, sol el teknikleri, sağ el teknikleri ve kabul edilebilir tempo

ölçütlerinde öğrenciler üzerinde olumlu bir etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlar

ışığında zeybek müziğinin davul-zurna icra geleneğindeki karakteristik müzikal unsurları

yansıtır bir keman uyarlamasının yapılabileceği ve bu uyarlamanın uygun alıştırmalar ile

desteklenme yoluyla keman öğrencilerince seslendirilebileceği belirlenmiş ve buna yönelik

öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler : Zeybek Müziği, Aydın Kadıoğlu Zeybeği, Uyarlama, Keman Eğitimi