Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hatice BALOĞLU
Danışman: Burcu Yılmaz Kaya
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Günümüzde fiziksel güç gerektiren işlerin yerini bilişsel ağırlıklı işlere bırakmasıyla birlikte analiz, kontrol, denetim bakış açısı gerektiren işler artış göstermiştir. Zihinsel iş yükü veya bilişsel iş yükü, bir kişinin belirli bir süre boyunca bir görevi tamamlaması için gerekli olan zihinsel iş miktarıdır. Mevcut literatürde fiziksel çaba ağırlıklı iş yükünün değerlendirilmesinde kesin yargılara ulaşan çeşitli çalışmalar bulunmasına karşın, bilişsel çaba gerektiren işlerin iş yükü değerlendirilmesi için öznel bulgular bulunmaktadır. Yazılım geliştirme projelerinde çalışanların zihinsel iş yükünü azaltmak ve zihinsel iş yükü baskısı ile daha etkili bir şekilde başa çıkabilmelerini sağlamak için yöneticilerin, eğitim programları, etkili iletişim stratejiler ve proje yönetimi teknikleri gibi çeşitli stratejileri geliştirme gereği doğmaktadır. Çevik yöntem, ekiplerin yazılım geliştirme süreçlerinin öngörülemezliğine cevap vermesine yardımcı olan artımlı ve yinelemeli iş dizilerini kullanan proje yönetimine özel bir yaklaşımdır. Bu tez çalışmasında sektörde yaygın olarak kullanılan bir proje yönetim metodu olan çevik metodoloji ile çalışan ekipler üzerinde bir gerçek hayat problemi ele alınmıştır. Çevik metodolojide de işlerin çizelgelenmesi değil atanması söz konusu olduğu için ekibin zihinsel iş yükünü dikkate alan ve geleneksel kısıtları dikkate alan modeller tasarlanmıştır. Problemin kısıtlarının ve değişkenlerinin yapısı gereği oluşturulan matematiksel modellerin geliştirilmesinde çeşitli çelişen hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlayabilecek 0-1 Hedef Programlama matematiksel modelleme yöntemi tercih edilmiştir. Buna ek olarak farklı hedeflerin ağırlıklarını belirlerken subjektif değer atama yerine süreçte etkisi olan karar vericilerin görüşlerine başvuran ve literatürde güvenilirliğini ispatlamış çok kriterli karar verme yöntemi SWARA, ayrıca karar vericilerin öznel görüşleri yer verilen bu problemde veri kaybının önlenmesi amacıyla kararsız bulanık dilsel terimler temelli olarak tercih edilmiştir. Ele alınan problem temelinde zihinsel iş yükünün dikkate alınmasının getireceği faydaların vurgulanması amacı ile geliştirilen geleneksel kısıtlı model ve zihinsel iş yükü dikkate alan 0-1 HP model temelinde iki farklı matematiksel model incelenmiştir. Sonuçlar karşılaştırmalı olarak analiz edilmiş grafik ve görsellerle desteklenerek sunulmuştur. Süreç verimliliği ve iş tatmini seviyelerinde farklar olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışma ile literatürde henüz incelenmemiş olan yazılım sektöründe çevik proje yönetimi uygulamasında zihinsel iş yükü etkileri analiz edilmiş, personel ve görev temelli zihinsel iş yükü dikkate alan matematiksel modeller oluşturularak bilimsel çözüm yöntemleri ile sonuca ulaştırılmıştır. Bu tez çalışması sonuçlarına göre oluşturulan strateji ile çevik yazılım proje yönetimi süreçlerinde NASA-TLX, HF-SWARA, 0-1 HP yöntemleri ilk kez literatürde kullanılmıştır. Bu yol haritası ile projelerde daha adil ve verimli kaynak kullanımının sağlanması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler : Zihinsel iş yükü, ergonomi, çok kriterli karar verme, hedef programlama, işgücü planlama