Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ramazan ERYILMAZ
Danışman: NECATİ DEMİR
Özet:Kosova’da azımsanamayacak sayıda öğrenci Türkçe ana dilinde eğitim almaktadır. Kosova’da Türkçe eğitimini çeşitli açılardan eli alan yayınlara rastlanmakla birlikte, literatürde bütüncül ve kapsamlı bir çalışma eksikliği göze çarpmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, Kosova’da görev yapan Türkçe öğretmenleri ve Türkçe eğitimi uzmanlarının Türkçe eğitimiyle ilgili görüşlerinin, Kosova’da Türkçe eğitim gören ortaokul öğrencilerinin, Türkçe dil becerilerindeki başarı düzeylerinin, Türkçe ve Türkçe dersine yönelik tutumlarının tespit edilmesi ve çeşitli değişkenlerle ilişkilerinin ortaya çıkarılmasıdır. Söz konusu değişkenler; cinsiyet, iki dillilik, evinde Türkçe yayınlar bulundurma, öğrencinin yaşadığı yer, ebeveynin meslek ve eğitim durumudur. Çalışmada nitel ve nicel veri analizleri yapılması dolayısıyla karma yöntem kullanılmıştır. Nicel verilerin elde edilmesinde tarama modeli, nitel verilerde ise durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışma grubu, Kosova’da Türkçe sınıflarında eğitim alan 953 ortaokul öğrencisi ve bu sınıflarda Türkçe eğitimi veren 18 Türkçe öğretmenidir. Ölçütlü örneklem alma yöntemiyle evreni/grubu yansıtacağı varsayılan bir örneklem belirlenmiş, çalışma grubu buna göre ortaya çıkmıştır. Çalışma grubu, 163, 7. sınıf öğrencisi ve 9 Türkçe öğretmeninden oluşmaktadır. Veri toplama tekniklerinden, gözlem, görüşme ve anket; veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Veri toplama araçları, dil becerilerini ölçen 5 beceri ölçeği ve bir tutum ölçeğidir. Ölçeklerden elde edilen nicel verilerin normal dağılım gösterdiği ilgili testle belirlenmiştir. Veri analizi kapsamında; güvenirlik analizi yapılmış, frekans tabloları ve betimleyici istatistikler çıkarılmıştır. İki bağımsız gruptan oluşan değişkenlere ilişkin yapılan analizlerde bağımsız örneklem t-testi kullanılmış, üç ve daha fazla gruba sahip karşılaştırmalarda tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. Tek yönlü ANOVA’da ikili karşılaştırmalar (Post-Hoc) için Scheffe testi kullanılmıştır. vi Değişkenler arasındaki ilişkilerin araştırılmasında korelasyon analizi tekniği kullanılmıştır (Pearson testi). Bulguların yorumlanmasında α=0,05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda öğretmenler ve alan uzmanı ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen veriler, içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Söylemler ayrı ayrı kodlanmış, tüm kodlar bir araya getirilip kategoriler oluşturulmuş, kategoriler arasında yapılan gruplamalar sonucunda da üst başlık olarak temalar belirlenmiştir. Tema, kategori ve kodlar tek bir yapıda birleştirilmiş, bu yapının yorumlanması suretiyle bulgular elde edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre; dinleme becerisi başarı oranı %63, konuşma becerisi başarı oranı %64, okuma becerisi başarı oranı %61, okuduğunu anlama becerisi başarı oranı %65, yazma becerisi başarı oranı %26 oranındadır. Çalışma bulgularına göre; kız öğrenciler okuduğunu anlama konusunda daha başarılıdır, diğer becerilerde anlamlı ilişki yoktur. İki dillilikle dil becerilerinin hiçbirisi arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır. Şehir yerleşimlerinde yaşayan öğrenciler, kırsaldakilere göre dinleme becerisinde anlamlı düzeyde daha başarılıdır, diğer becerilerde anlamlı bir ilişki yoktur. Babası ve annesi gelir seviyesi yüksek mesleklerde çalışanların dil becerileri başarıları, anlamlı düzeyde daha yüksektir. Ebeveyn eğitim seviyesinin artması dil becerilerinin tamamını anlamlı düzeyde olumlu etkilemektedir. Evinde Türkçe kitap bulundurma durumu, okuduğunu anlama becerisi başarı düzeyi ile anlamlı derecede ilişkili olmaktadır, diğer becerilerde anlamlı bir ilişki yoktur. Türkçe ve Türkçe dersine yönelik olumlu tutumlar arttıkça, dil becerilerinden konuşma, okuma ve okuduğunu anlama becerileri başarıları arasında anlamlı düzeyde ilişki varken diğer beceriler arasında böyle bir ilişki tespit edilmemiştir. Türkçe ve Türkçe dersine yönelik öğrenci tutumları olumlu düzeydedir. Türkçe ve Türkçe dersine yönelik tutumun çeşitli değişkenlerle ilişkisine dair sonuçlara göre; şehir yerleşimlerindeki öğrencilerin tutumları daha olumludur. İki dillilik durumunda ve evinde Türkçe yayın bulundurma durumunda anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Bu bulgular çalışmanın nicel boyutudur. Nitel veri analizi sonucu elde edilen bulgulara göre, ek kaynaklar ve Türkçe ders kitaplarının işlevselliği konusunda sorunlar vardır. Türkçeye ve Türkçe derslerine yönelik öğrenci tutumları, çok dilli ortam ve Türkçe eğitimin geleceği konularında çoğunlukla olumlu görüşler ağır basmaktadır. Türkçe ders kitapları ile öğretim programları arasında birçok uyumsuzluk vardır. Yazma becerisinde ise öğrenciler yetersiz düzeydedir. Öğrencilerin dil becerilerini etkileyebilecek değişkenlerden ebeveynin meslek ve eğitim durumu, Türkçe ve Türkçe dersine yönelik tutum ve cinsiyet öne çıkmaktadır. Türkçe ve Türkçe dersine yönelik tutuma, yaşanılan yer değişkeni etki etmektedir. Çalışma neticesinde, yazma eğitiminin yeniden değerlendirilmesi, ders kitaplarının güncellenmesi, öğretim programlarıyla uyumlu hale getirilmesi, Kosova’daki Türkçe eğitim faaliyetleri ile ilgilenen Kosova ve Türkiye kurumları ile Kosovalı Türkçe öğretmenlerinin çalışmanın sonuçları doğrultusunda sürece katkılar sunmaları önerilmektedir.