Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BURAK DELİCAN
Danışman: Seyit Ateş
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı ilkokula yeni başlayan birinci sınıf öğrencilerinin okuryazarlık
gelişimlerini belirlemeye yönelik bir ölçme aracının geliştirilmesidir. Bu amaçla Okuma
Yazmaya Hazırbulunuşluğu Belirleme Aracı (OHBA) oluşturulmuş ve aracın geçerlik ve
güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Buna ek olarak araçtan elde edilen veriler cinsiyet, okul
öncesi eğitim durumu, sosyo-ekonomik düzey ve okula başlama yaşı değişkenleri açısından
incelenmiştir. Araştırmanın örnekleminde 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Sivas ilinde
bulunan, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı ilkokullardaki 60 – 84 ay yaş aralığında olan 781
birinci sınıf öğrencisi yer almaktadır. Örneklemde yer alan öğrencilerin 397’si kız, 384’ü
erkektir; 311’i okul öncesi eğitim almış, 470’i okul öncesi eğitim almamıştır; %39,1’i düşük,
%26,8’i orta ve %34,2’si yüksek sosyo-ekonomik düzeyde bulunmaktadır. Araştırma, ölçek
geliştirme mahiyetinde tarama modelinde planlanmıştır. Ölçek geliştirme sürecinin
aşamaları doğrultusunda ilk olarak, ilgili alan yazın ve örnek çalışmalar dikkate alınarak
araçta yer alabilecek alt testlerin neler olabileceği belirlenmiş ve uzman görüşüne
sunulmuştur. Uzman görüşünden elde edilen sonuçlar doğrultusunda alt testlerde yeni bir
düzenleme yapılmış ve madde havuzu oluşturulmuştur. Bu süreçte ilgili alan yazın
doğrultusunda her bir alt teste ilişkin tanımlar ve göstergeler belirlenmiş, her bir göstergeyi
karşılayacak şekilde maddeler yazılmıştır. Maddeler yazıldıktan sonra tekrar uzman
vii
görüşüne sunulmuş ve uzman görüşleri doğrultusunda maddelerde düzenlemeler ve
düzeltmeler yapılmıştır. İlgili alan yazın, örnek çalışmalar ve uzman görüşleri doğrultusunda
Okuma Yazmaya Hazırbulunuşluğu Belirleme Aracı (OHBA) oluşturulmuştur.
Araştırmanın ön uygulama süreci iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada deneme
uygulaması yapılmış, ikinci aşamada 64 öğrenci ile ön uygulama gerçekleştirilmiştir.
Deneme uygulamasında elde edilen veriler üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış, aracın
işleyiş düzenine ilişkin gözlemler yapılmıştır. Ön uygulama grubundan elde edilen veriler
üzerinde ise madde analizi yapılmış ve test istatistikleri belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlar ve
uzman görüşleri doğrultusunda “Okuma Yazmaya Hazırbulunuşluğu Belirleme Aracının
(OHBA) esas uygulamaya girecek alt testleri şu şekilde olmuştur; Temel Görsel Algı (TGA)
Testi (32 madde), Dinleme, İzleme ve Anlama (DİA) Testi (28 madde), Görsel Okuma ve
Anlama (GOA) Testi (33 madde), Sesbilgisel Farkındalık (SF) Testi (125 madde), Yazı
Farkındalığı (YF) Testi (24 madde) ve Temel Yazma Becerileri (TYB) Testi (27 madde).
Okuma Yazmaya Hazırbulunuşluğu Belirleme Aracının esas uygulamaya girecek nihai
formunda toplam 269 madde yer almıştır. Aracın işleyiş düzenini sağlamak için “Uygulayıcı
Formu” ve “Uygulama Formu” oluşturulmuş ve her bir alt testte takip edilecek adımlar ve
yönergeler ifade edilmiştir. Her alt testin Uygulama Formunun hangi sayfası ile ilişkili
olduğu Uygulayıcı Formlarında belirtilmiştir. Öğrencilerden gelen cevapları kaydetmek
üzere her bir madde için doldurulacak puanlama tablosu ilgili testlere yerleştirilmiştir. Esas
uygulamada, Okuma Yazmaya Hazırbulunuşluğu Belirleme Aracı (OHBA), Sınıf Eğitimi
lisans programına kayıtlı 3. Sınıf öğrencilerinden belirlenen ve eğitim verilen 15 kişilik
uygulayıcı grubu ve iki araştırmacı tarafından örneklemede yer alan 800 öğrenciye birebir
olarak uygulanmıştır. 781 öğrenciden elde edilen veriler üzerinde geçerlik, güvenirlik ve
madde analizi çalışmaları yapılmıştır. İstatistiki analizlerin sonuçları şu şekildedir; TGA testi
4 boyut altında toplanan 17; Dinleme, İzleme ve Anlama Testi tek faktör atında toplanan 20;
Görsel Okuma ve Anlama Testi 3 faktör altında toplanan 15; Sesbilgisel Farkındalık Testi 8
faktör altında toplanan 55; Yazı Farkındalığı Testi 2 faktör altında toplanan 15; Temel
Yazma Becerileri Testi 2 faktör altında toplanan 16 madde ile geçerli ve güvenilir ölçümler
yapabilmektedir. Cinsiyet açsından TGA testinden alınan puanların kız öğrenciler lehine
anlamlı olarak farklılaştığı belirlenmiştir. Dinleme, İzleme ve Anlama, Görsel Okuma ve
Anlama, Sesbilgisel Farkındalık, Yazı Farkındalığı ve Temel Yazma Becerileri Testlerinden
elde edilen puanlarda ise cinsiyet açısından anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Okul
öncesi eğitim açısından tüm alt testlerde okul öncesi eğitim alanların lehine anmalı bir
farklılık olduğu tespit edilmiştir. Sosyo-ekonomik düzey açısından, TGA ve Görsel Okuma
ve Anlama Testlerinden elde edilen puanlara göre orta ve yüksek sosyo-ekonomik
düzeylerden gelen öğrencilerin düşük sosyo-ekonomik düzeyden gelen öğrencilerden daha
başarılı oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Dinleme, İzleme ve Anlama, Sesbilgisel
Farkındalık, Yazı Farkındalığı ve Temel Yazma Becerileri Testlerinden elde edilen
puanlarda ise yüksek sosyo-ekonomik düzeyden gelenlerin orta ve düşük sosyo-ekonomik
düzeylerden gelenlerden, orta sosyo-ekonomik düzeyden gelenlerin ise düşük sosyoekonomik
düzeyden gelenlerden daha başarılı oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Okula
başlama yaşı değişkeni açısından ise tüm alt testlerden alınan puanlar arasında anlamı bir
farklılaşma olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler : erken okuryazarlık, okuma yazmaya hazırbulunuşluk, okuryazarlık
gelişimi, belirleme aracı