Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Meslek Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MENEKŞE KESKİ DÖNMEZ
Danışman: İsmet Çok
Özet:Kalıcı Organik kirletici kimyasallar çevrede uzun süre kalabilen, coğrafik olarak dağılım gösteren ve canlı organizmaların yağ dokularında birikim yapan, doğal hayat ve insanlar için toksik olan kimyasallardır. Poliklorlanmış dibenzo-p-dioksinler (PCDD’ler), poliklorlanmış dibenzofuranlar (PCDF’ler) ve poliklorlanmış bifeniller (PCB’ler) Birleşmiş Milletler Çevre Programı UNEP’in kalıcı organik kirletici olarak ilan ettiği on iki kimyasaldan olduğu gibi en önemli ve toksik olan üç tanesidir. Bu lipofilik kimyasallar, çeşitli endüstriyel ve termal proseslerde istenmeden üretilen yan ürünler olup hava, toprak, su ve biyota gibi çok çeşitli çevresel ortamlarda kontaminat olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde bu kimyasallar endüstrileşmiş ülkelerde yaşayan insanlarda yüksek oranda olmak üzere tüm insanlarda bulunmakta ve bu kimyasallara maruziyet pek çok istenmeyen etkilere neden olabilmektedir. Türkiye’de insan dokularında ve anne sütünde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Toksik eşdeğerliği (TEQ) olarak ifade edilen PCDD, PCDF ve dioksin benzeri PCB’lere ait daha önceden elde edilmiş veriler bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı mevcut PCDD, PCDF ve dioksin benzri PCB’lerin düzeylerini infertil erkelerde belirleyerek normal Türk halkı ile kıyaslamaktır. Bu nedenden dolayı Ankara’da yaşayan ve 23 tanesi normal ve 22 tanesi infertil olan erkekten alınan adipoz doku örneklerinde PCDD, PCDF ve dioksin benzeri PCB konsantrasyonları ölçülmüştür. Adipoz doku örneklerinde PCDD, PCDF ve on iki adet dioksin benzeri PCB konsantrasyonu yüksek çözünürlüklü gaz kromotografisi ve kütle spektroskopisi kullanılarak ölçülmüştür. İnfertilve fertil grup için (WHO)PCDD/F-TEQ konsantrasyonu 3 ile 15.8 pg/g yağ ve 2.8 ile 17.2 pg/g yağ olarak hesaplanmıştır. (4.4–31.5 ve 4.7–22.3 WHO-TEQ/g yağ, dioksin-benzeri PCB’ler de dâhil) (p 0.05).Fertil grup için ortalama WHOPCDD/F-TEQ ve WHOPCBTEQ konsantrasyonları da 7.2 ve 12.5 pg/g yağ olarak hesaplanırken infertil grup için 7.0 ve 9.4 pg/g yağ olarak hesaplanmıştır. Diğer taraftan bu kimyasalların Ankara, İstanbul, Antalya, Kahramanmaraş ve Afyon ilende yaşayan 51 kadından alınan anne sütlerindeki düzeyleri de konsantrasyonu yüksek çözünürlüklü gaz kromotografisi ve kütle spektroskopisi (HRGC/HRMS) kullanılarak ölçülmüştür. Tüm bu beş ilden alınan süt örneklerinde ortalama WHOPCDD/F-TEQ ve WHOPCB-TEQ değeri 7.5 ve 3.1 pg/g yağdır. PCDD/F konsantrasyonları 0.78 ile 29.3 pg WHO-TEQ/g yağ olarak hesaplanmıştır.(1.7 ve 36.2 pg WHO-TEQ/g yağ, PCB’lerde dahil).Bu beş bölgeden Afyon ili en küçük toplam TEQ (6.8) değerine sahipken en yüksekTEQ değerine (15.6) sahip olan il Antalya’dır. Anne sütünde elde edilen bu veriler diğer ülkelerle karşılaştırabilir düzeydedir. Bu çalışma Türkiye’de ilk kez insan adipoz doku ve anne sütü PCDD, PCDF ve dioksin benzeri PCB’lerin kontaminasyonlarını ortaya koyması açısından oldukça önemlidir.