Yetişkin bireylerde hedonik hiperfaji ve vücut ağırlığı bakımından kendini damgalama durumu ile ultra işlenmiş besin tüketimi arasındaki ilişkinin belirlenmesi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2024

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Zehra DOĞAN

Danışman: Duygu Ağagündüz

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Bu çalışma yetişkin bireylerde hedonik hiperfaji ve vücut ağırlığı bakımından kendini damgalama durumu ile ultra işlenmiş besin tüketimi arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Çalışmaya 18-65 yaş aralığında 220 yetişkin birey (110 erkek, 110 kadın) dâhil edilmiştir. Çalışmadaki veriler; bireylerin sosyo-demografik bilgilerini, sağlık öykülerini, beslenme alışkanlıklarını, ultra işlenmiş besin tüketim sıklığı ve miktarını, antropometrik ölçümlerini, fiziksel aktivite durumlarını ve Besin Gücü Ölçeği (BGÖ), Ödül İlişkili Yeme Ölçeği (RED-13), Ağırlık Kendini Damgalama Ölçeği (WSSQ) ve 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydını içeren çevrimiçi bir anket ile toplanmıştır. Kadın bireylerin BGÖ toplam puanı, besine ulaşılabilirlik, besin mevcudiyeti ve besinin tadına bakılması alt boyut puanları erkek bireylerin puanlarından daha yüksektir (p<0,05). Erkek ve kadın bireylerin RED-13 toplam puanı, yeme üzerinde kontrol kaybı, tokluk eksikliği ve yiyecekle meşgul olma alt boyut puanları arasında önemli bir ilişki saptanmamıştır (p>0,05). Kadın bireylerin WSSQ toplam puanı, kendini değersizleştirme ve damgalanma korkusu alt boyut puanları erkek bireylerin puanlarından daha yüksektir (p<0,05). BGÖ (r:0,360), RED-13 (r:0,485) ve WSSQ (r:0,698) ile BKİ arasında pozitif bir ilişki saptanmıştır (p<0,05). Bireylerde hedonik hiperfaji ile vücut ağırlığı bakımından kendini damgalama durumu (r:0,548) ve ultra işlenmiş besin tüketimi (r:0,259) arasında pozitif ilişki bulunmuştur (p<0,05). Ayrıca vücut ağırlığı bakımından kendini damgalama durumu ile ultra işlenmiş besin tüketimi arasında pozitif ilişki belirlenmiştir (r:0,195; p<0,05). Bireylerde hedonik hiperfaji, vücut ağırlığı bakımından kendini damgalama, ultra işlenmiş besin tüketim durumları ile bireylerin diyetle günlük enerji (kkal), karbonhidrat (g ve %), protein (g ve %) ve yağ (g ve %) alımları arasında istatiksel olarak önemli bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Sonuç olarak; hedonik açlığın, ultra işlenmiş besin tüketiminin ve bireylerin beden algılarına yönelik öz değerlendirmelerinin obezite riskinin artması ile ilişkili olabileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler : Hedonik açlık, Obezite, Beden algısı, Damgalama, Ultra işlenmiş besin