Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ümre Kaynak
Danışman: Şerife Işık
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı Bireysel Psikoloji Temelli Sosyal İlgi Geliştirme Psiko-Eğitim Programının ergenlerde sosyal ilgiye etkisini araştırmaktır. Bu araştırmanın çalışma modeli ön-test son-test izleme testi ölçümlü ve kontrol gruplu deneysel model olarak tasarlanmıştır. Bu araştırmanın bağımsız değişkeni deney grubuna ön-test ile son-test arasında uygulanan psiko-eğitim programı iken, bağımlı değişkeni katılımcıların sosyal ilgi düzeyleridir. Bu çalışmanın diğer amacı ise ergenlerin sosyal ilgi düzeylerini belirlemede kullanabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın ölçek geliştirme kısmında Ankara’da farklı liselerde öğrenim gören toplam 810 ortaöğretim öğrencisi ile çalışılmıştır. Ergenler İçin Sosyal İlgi Ölçeğinin yapı geçerliğini belirlemek için Açımlayıcı Faktör Analizi ve ortaya çıkan modelin yapı geçerliğini değerlendirmek için farklı bir çalışma grubu üzerinde Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Bir ölçüte dayalı geçerlik kapsamında Açımlayıcı Faktör Analizinde Çocuklar İçin Depresyon Ölçeği; Doğrulayıcı Faktör Analizinde KA-Sİ Empatik Eğilim Ölçeği-Ergen Formu uygulanmıştır. Bu çalışma sonucunda ergenlerin sosyal ilgi düzeylerini ölçmek amacıyla 21 maddelik ve “Aidiyet, Duyarlı Olma, Başa Çıkma ve Yardım Etme” olmak üzere dört alt boyuttan oluşan ölçme aracı elde edilmiştir. Araştırmanın temel amacı kapsamında deney (16 öğrenci) ve kontrol (16 öğrenci) olmak üzere iki farklı grupta 32 öğrenci ile çalışılmıştır. Araştırmada veriler Kişisel Bilgi Formları, Ergenler İçin Sosyal İlgi Ölçeği ile elde edilmiştir. Araştırma kapsamında deney grubundaki öğrencilere 10 oturumluk Bireysel
vii
Psikoloji Temelli Sosyal İlgi Geliştirme Psiko-eğitim Programı uygulanmış, kontrol grubuna deney süreci ve izleme testi uygulaması tamamlanana kadar herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Bu süreçler tamamlandıktan sonra kontrol grubuna beş oturumluk kısaltılmış Bireysel Psikoloji Temelli Sosyal İlgi Geliştirme Psiko-eğitim Programı uygulanmıştır. Araştırma sürecinde deney ve kontrol gruplarına deneysel işlemden önce ön-test, deneysel işlemden sonra son-test ve deney ve kontrol grubuna deneysel işlemin bitimini izleyen 12. haftada izleme testi ölçümleri yapılmıştır. Deney grubundaki katılımcıların ebeveynlerine ön-test ve son-test olarak Ebeveyn Gözlem Formu uygulanmıştır. Verilerin analizi sürecinde grupların ön-test, son-test ve izleme ölçümleri arasındaki farkı belirlemek için “Friedman Mertebeler Testi”, “Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi”, “Mann Whitney U” kullanılmış ve veriler SPSS 25 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda, uygulanan Bireysel Psikoloji Temelli Sosyal İlgi Geliştirme Psiko-eğitim Programının deney grubundaki öğrencilerin toplam sosyal ilgi, aidiyet, duyarlı olma ve yardım etme düzeylerinde artış sağladığı ancak başa çıkma düzeyinde anlamlı farklılık sağlamadığı bulguları elde edilmiştir. Ayrıca deney grubundaki öğrencilerin toplam sosyal ilgi ve aidiyet son-test puanları ile kontrol grubundaki öğrencilerin son-test puanları arasında deney grubu lehine anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda Ergenler İçin Sosyal İlgi Ölçeğinin ergenlerin sosyal ilgi düzeylerini belirlemede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ve Bireysel Psikoloji Temelli Sosyal İlgi Geliştirme Psiko-eğitim programının öğrencilerin toplam sosyal ilgi düzeylerini geliştirmede etkili bir program olduğu söylenebilir. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular alanyazın temelli tartışılmış, uygulayıcılara, araştırmacılara ve politika geliştiricilere öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sosyal ilgi, Bireysel psikoloji, Psiko-eğitim programı, ölçek geliştirme, ergenler