Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Özgür PAMİR
Danışman: YILMAZ YILDIRIR
Özet:Bu çalısmada, önemli bir hashas (Papaver semniferum L.) alkaloiti olan tebain kullanılarak morfinyan türü C(7) konumunda lipofilik sübstitüent ve azot atomunda da tetrazol halkası içeren yarısentetik opioitler sentezlenmistir. Çalısmanın ilk asamasında; tebain ile metil akrilatın Diels-Alder tepkimesi sonucunda C(7) konumunda metil esteri içeren 6,14-endo-eteno köprüsüne sahip morfinyan yapısındaki bilesik sentezlenmistir. Olusan ürünün siyanojen bromür ile etkilestirilmesi sonucunda azot atomu üzerindeki metil grubu çıkarılmıs yerine siyanür grubu geçirilmistir. Daha sonra siyanür grubu NH4Cl ve NaN3 kullanılarak tetrazol halkasına dönüstürülmüstür. Çalısmanın ikinci asamasında ise ilk önce katılma ürünü hidrazin hidratla etkilestirilip açil hidrazin türevine dönüstürülmüstür. Daha sonra açil hidrazin sübstitüe pbenzoil klorür bilesikleriyle tepkimeye sokulup diaçil hidrazin hidroklorürler elde edilmistir. Diaçil hidrazinhidroklorür bilesiklerinin POCl3 içerisinde halkalasma tepkilmeleri sonuncunda C(7) konumunda 1,3,4- oksadiazol halkası içeren morfinyan türü bilesikler sentezlenmistir. Daha sonra azot atomundaki metil grububun ile CN grubu yer degistirilmistir. Oksadiazol türevi bilesiklerin siyanojen bromür ile bu tepkimesinden olusan N-CN türevleri, azot atomunda tetrazol halkası içeren içeren bilesiklerin sentezi için kullanılmıstır.İSentezlenen bilesiklerin yapıları FT-IR, 1H-NMR, 13C-APT, COSY, HETCOR (HMQC), LC-MS ve X ısınları kırınım spektroskopisi teknikleri kullanılarak aydınlatılmıstır. Azot atomundaki metil grubu farklı gruplarla yer degistirilmis pek çok tebain türevi yarı sentetik opioit, narkotik analjezik ve agrı kesici olarak kullanılmalarının yanı sıra antagonist etkileri sayesinde uyusturucu bagımlılıgı tedavisinde de kullanılmaktadırlar. Opioitlerin yapısında bulunan azot atomu ve bu atoma baglı grubun yapısı opioitin farmakolojik etkinlikleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir Tebain türevleri ile ilgili çalısmalar bu özellikleri nedeniyle önem tasımaktadır.