Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEVİLAY AYDEMİR
Danışman: ÖZDEN DEMİRKAN
Özet:Bu çalışmanın temel amacı toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı medya okuryazarlığı eğitiminin öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin tutumlarına etkisini incelemektir. Çalışma karma yöntem araştırmalarından eş zamanlı dönüşümsel modele göre desenlenmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda ön test – son test ve eşit olmayan kontrol gruplu yarı deneysel araştırma deseni, nitel boyutunda ise olgu bilim ve durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırma Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi’nde 2017-2018 öğretim yılı bahar döneminde İngilizce Öğretmenliği bölümünde ve ikinci sınıfta öğrenim gören 61 öğretmen adayının katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu belirlenirken amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada katılımcılar gruplara atanmamış ve öğrenimlerine devam ettikleri sınıflar iki deney ve bir kontrol grubu olmak üzere rastlantısal olarak belirlenmiştir. Araştırmanın nicel verileri araştırma kapsamında geliştirilen ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Medya Okuryazarlığı’ ve Zeyneloğlu ve Terzioğlu (2018) tarafından geliştirilen ‘Toplumsal Cinsiyet Rol Tutumları’ ölçekleri ile toplanmıştır. Nicel verilerin analizinde tek yönlü varyans analizi (ANOVA), bağımlı vii gruplar t-testi, Wilcoxon işaretli sıralar testi ve Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verileri anket ve görüşme formları ile toplanmış ve veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Öğretim programlarını tasarlamak için Ekim-Kasım 2017 tarihleri arasında ihtiyaç analizi çalışması yapılmıştır. Öğretmen adaylarına yönelik ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Medya Okuryazarlığı’ ve ‘Medya Okuryazarlığı’ olmak üzere iki öğretim programı tasarlanmıştır. Tasarlanan programlar Nisan-Mayıs 2018 tarihlerinde beş haftalık bir süreçte uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı medya okuryazarlığı programının öğretmen adaylarının medyadaki, cinsiyetçi mesajları analiz etme, medyadaki cinsiyetçiliğe farkındalık, cinsiyetçi medyaya karşı tutum, medyadaki cinsiyetçiliğe duyarlılık düzeyleri üzerinde etkili olmuş; geleneksel ve kadın cinsiyet rolleri ile erkek cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının da daha eşitlikçi bir düzeye ulaştığı tespit edilmiştir. Diğer yandan medya okuryazarlığı programının öğretmen adaylarının medyadaki, cinsiyetçi mesajları analiz etme, cinsiyetçi medyaya karşı tutum, medyadaki cinsiyetçiliğe duyarlılık düzeyleri üzerinde etkili olduğu, geleneksel ve kadın cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının daha eşitlikçi bir düzeye ulaştığı belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına yönelik analiz sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde ise kadın ve erkek metaforları üzerinden yapılan incelemelerde çoğunluğunun deneysel işlem öncesi ve sonrası geleneksel cinsiyet kalıp yargılara sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak kadın ya da erkek olmanın en iyi ve en kötü yanına ilişkin görüşler genel olarak değerlendirildiğinde deney gruplarının özellikle de toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı medya okuryazarlığı programına katılan öğretmen adaylarının deneysel işlem sonrasında toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin farkındalıklarının arttığı ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı medya okuryazarlığı programına katılan öğretmen adaylarının medyadaki cinsiyetçi mesajlara ilişkin farkındalığının medya okuryazarlığı eğitimi alan öğretmen adaylarından daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmen adayları programların içeriği, öğrenme-öğretme süreci ve öğrenme çıktıları hakkında genel olarak olumlu görüş belirtmiştir. Araştırma sonuçları; medya okuryazarlığı eğitimi ile toplumsal cinsiyet konularının bütünleşmesinin öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliği bilinci kazanmasında daha etkili olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda öğretmen eğitimi programlarında zorunlu ya da seçmeli medya okuryazarlığı derslerinin toplumsal cinsiyet eşitliği konuları ile bütünleşmesi ya da mevcut programlara bu konuların dâhil edilmesi önerilmiştir. Diğer yandan toplumsal cinsiyet algısının ve tutumlarının daha eşitlikçi bir düzeye ulaşabilmesi için gerekli eğitimlerin daha erken dönemlerde, okul öncesi dönemden itibaren verilmesi gerekmektedir.