Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı , Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÜNAL ŞİMŞEK
Danışman: Bahadır Kılcan
Özet:
Kapsayıcı eğitim, sadece özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri değil tüm öğrenciler için adil bir eğitim ortamı oluşturmayı benimseyen, toplumu “herkes için kaliteli eğitim” düşüncesi etrafında birleştiren, marjinalleştirici ve dışlayıcı tutum ve davranışlardan uzak bir okul iklimi oluşturmayı hedefleyen bir anlayıştır. Nitekim UNESCO kapsayıcı eğitimi “öğrenenlerin farklı gereksinimlerine, onların eğitime, kültüre ve topluma katılımını artırarak ve eğitim sisteminin içindeki ayrımcılığı azaltarak cevap verme süreci” olarak tanımlamaktadır. Bu doğrultuda bir çok çalışma dezavantajlı gruplarda yer alan öğrencilerin (Kız çocuklar, engelli çocuklar, özel eğitime gereksinim duyan çocuklar, çalışan çocuklar, yoksul ailelerin çocukları, savaş bölgesinde yaşayan çocuklar, yerinden edilmiş çocuklar (mültesi-sığınmacı)) eğitime dahil edilme sürecini ele almışlardır. Ancak bu öğrencilerin eğitime dahil edilme sürecinde öğretmenlerin rollerine ilişkin literatürde yeterli çalışma görülememektedir. Bu tez çalışması ile kapsayıcı eğitimin amacına ulaşmasında önemli görevi bulunan öğretmenlerin mevcut durumlarını (tutum, özyeterlik ve sınıf içi uygulama) ortaya koyabilecek ölçekler geliştirilerek literatüre katkı sağlanmaya çalışılmıştır. Buradan hareketle bu tez çalışması iki genel amaç çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Birinci olarak, sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterliklerini, sınıf içi uygulamalarıyla karşılaştırarak ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. İkinci olarak ise 14 branştaki (Okul Öncesi Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği, İngilizce Öğretmenliği, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik, Türkçe Öğretmenliği, İlköğretim Matematik Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Bilişim Teknolojileri ve Yazılım, Fen ve Teknoloji Öğretmenliği, Beden Eğitimi Öğretmenliği, Görsel Sanatlar Öğretmenliği, Teknoloji ve Tasarım, Müzik Öğretmenliği) öğretmenlerin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarını, özyeterliklerini ve sınıf içi uygulamalarını ortaya koyabilecek veri toplama araçları (ölçekleri) geliştirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın altı ana aşaması bulunmaktadır. Birinci aşamada madde havuzu oluşturulmuş ve uzman görüşlerine başvurulmuştur. İkinci aşamada uzmanlardan alınan görüşler lawshe tekniğiyle analiz edilmiştir. Üçüncü aşamada elde edilen verilerle pilot uygulama yapılmıştır. Dördüncü aşamada pilot uygulama sonucunda açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış ve ölçeklere son şekli verilmiştir. Beşinci aşamada nihai olarak ortaya konulan 3 ölçek ile esas uygulama yapılmıştır. Altıncı aşamada ise esas uygulama sonucunda elde edilen veriler analiz edilerek araştırma sonuçlandırılmıştır. Çalışma nicel araştırma olup ilişkisel tarama modeliyle desenlenmiştir. Araştırmada korelasyonel araştırma türlerinden, yordayıcı korelasyonel araştırma ve nedensel karşılaştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın pilot uygulama aşaması, 2017-2018 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Ankara ve Aksaray illerinin merkez ilçelerinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ilkokul ve ortaokullarda 14 branşta görev yapan 405 ile öğretmen gerçekleştirilirken, esas uygulama aşaması ise 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz döneminde Ankara ve Aksaray illerinin merkez ilçelerinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ortaokullarda görev yapan 290 sosyal bilgiler öğretmeniyle yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına genel olarak bakıldığında sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının, özyeterlik algılarının ve sınıf içi uygulama düzeylerinin yüksek olduğu farklı bir anlatımla olumlu olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle, sosyal bilgiler dersinin öğretim programında kapsayıcı eğitime ilişkin öğrenme alanları, kazanımlar, değerler, beceriler yetersiz görülmektedir. Bu doğrultuda MEB derslerin öğretim programlarında kapsayıcı eğitime daha fazla yer verilebilir. YÖK sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programına kapsayıcı eğitimle doğrudan ilişkili zorunlu ve seçmeli dersler ekleyebilir. Kapsayıcı eğitim çalışan alan uzmanları MEB koordinatörlüğünde okul paydaşlarına kapsayıcı eğitime ilişkin farkındalığı artırma ve bilinçlendirme toplantıları yapabilir. Ayrıca sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime ilişkin tutum ve özyeterliklerini sınıf içi uygulamalarıyla karşılaştırarak ele alan bu çalışmanın benzeri farklı branş öğretmenleri örneklem alınarak yapılabilir ve o branşa dair mevcut durumlar ortaya konulabilir.
Anahtar Kelimeler: Kapsayıcı eğitim, Sosyal bilgiler, Tutum, Özyeterlik, Sınıf içi uygulama