Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Sanatta Yeterlik
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Öğrenci: GÜLTEN KURT
Danışman: YÜCEL GELİŞLİ
Özet:Bu araştırmanın genel amacı, Akdeniz Bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının yapım özellikleri ve kullanım alanlarını belirlemektir Bu genel amaç doğrultusunda, yapılan boncuk oyalarının çeşitleri, boncuk oyalarında kullanılan malzemeler, uygulanan teknikler, kullanılan motiflerin genel özellikleri, boncuk oyalarının yapılış amaçları, kullanım yerleri, boncuk oyası yapan bireyler ve oya yapımında etkili olan faktörler incelenmiştir. Bu çalışmada, Burdur, Antalya, Mersin, Adana ve Kahramanmaraş illerinde yapılan boncuk oyaları, araç, gereç, teknik, renk, desen, kompozisyon özellikleriyle incelenmiştir. Evreni oluşturan 970 adet boncuk oyaları örneğinden kullanılan araç gereç, yapım teknikleri, renk, model özelliğine göre, 110 adet örneklem seçilerek, bunların fotoğraflarıyla birlikte bilgi formları düzenlenmiştir. Araştırmanın alt amaçlara ilişkin verileri toplamak amacıyla 34 adet çoktan seçmeli ve 5 adet açık uçlu olmak üzere, toplam 39 soruluk anket hazırlanmış, hazırlanan anket, örneklem olarak seçilen illerin her birinde boncuk oyası yapan 50 kişiye olmak üzere toplam 250 kişiye uygulanmıştır. Boncuk oyalarına ilişkin hazırlanan anket yoluyla elde edilen verilerin frekans, yüzde dağılım tabloları çıkarılarak yorumlanmıştır. Ayrıca örneklem olarak seçilen ürünlerin yapım özelliklerine ilişkin her verinin frekans ve yüzde tabloları hazırlanarak ürünlerin değerlendirmeleri yapılmıştır. Akdeniz Bölgesinde boncuk oyalarının iki ve üç boyutlu olarak yapıldığı, en çok tülbent kenarlarına dikildiği ve başörtüsü olarak kullanıldığı görülmektedir. Boncukla yapılan oyalarda en çok % 57.6 ile tığ ve % 25.2 ile iğne oyası teknikleri uygulanırken farklı oranlarda mekik, firkete ve şişle yapılan temel tekniklerde kullanılmaktadır. Boncuk oyalarında en çok % 89 işlem görmüş sentetik iplik kullanılırken ipek iplikle yapılan oya tespit edilmemiştir. Yapılmış boncuk oyası örnekleri model alınarak yapılan örneklerde en çok, % 100 geometrik, % 60.9 bitkisel, % 19 sembolik, % 10.9 figürlü, % 2.7 nesneli, bezemelerin farklı oranlarda, yer aldığı görülmektedir. Yapılan örneklerde kişilerin zevklerine göre her renk boncuklarla birlikte, tülbentlerde çoğunlukla % 85.4 ile beyaz iplik, yazmalarda ise renkli iplikler kullanılmıştır. Boncuk oyasını eğitim düzeyleri düşük, evli, genç yaş da kadınlar, çeyiz, kullanım, hediye ve gelir amacıyla yapmaktadır. Ayrıca Akdeniz Bölgesinde yapılan boncuk oyaları özel olarak yapılmış tülbent sandıklarında özenle muhafaza edilmektedir. Çeyiz amacıyla yapılan ve satın alınan boncuk oyaların da yoğun olarak yuvarlak cam renkli kum boncukların kullanıldığı görülmektedir. Boncuk oyalarının yapım teknikleri ve kullanımına ait verilerin değerlendirmeleri çalışmada yer almaktadır. Kullanımından kaynaklanan olumsuzluklar nedeniyle, boncuk oyalarının yapımında ve kullanımında azalma olduğu, renkli ipliklerle yapılan tığ oyalarının süslediği yazmaların tercih edilmeye başlandığı tespit edilmiştir. Oya olarak tülbentlerdeki kullanımı azalırken, yavaş yavaş farklı kullanım alanlarına yönelik tespitlerde bulunulmuştur. Bu sonuçlara bağlı olarak boncuk oyacılığının geliştirilmesi ve farklı alanlarda kullanımına yönelik önerilerde bulunulmuş yeni tasarım ve uygulamalar yapılmıştır.