Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NEŞE KURT DEMİRBAŞ
Danışman: KEMAL ÖZTEMEL
Özet:Bu araştırmanın amacı, zorbalığa seyirci müdahale modeline dayanılarak geliştirilen psiko-eğitim programının ortaokul öğrencilerinin zorbalığa müdahale becerilerine etkisini incelemektir. Bu amacın yanı sıra araştırmada zorbalığa seyirci öğrencilerin müdahale düzeylerini belirlemede kullanılabilen Zorbalığa Seyirci Müdahale Ölçeği’nin (ZSMÖ) Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi de amaçlanmıştır. Ölçek uyarlama çalışması kapsamında ortaokul 5.,6.,7. ve 8. sınıfta öğrenim gören 364 öğrenciden veri toplanmıştır. ZSMÖ’nün geçerlik çalışmaları kapsamında doğrulayıcı faktör analizi, ölçüt geçerliği, ayırt edici geçerlik; güvenirlik çalışmaları kapsamında ise iç tutarlılık katsayısı, test tekrar test yapılmış ve sonuçlar Türk ortaokul öğrenci örnekleminde geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermiştir. Araştırmada psiko-eğitim programının etkililiği incelenmiştir. Bu amaçla deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Araştırmanın deney ve kontrol gruplarını belirlemek amacıyla ortaokul 6. sınıfta öğrenim gören 214 öğrenciye Türkçe’ye uyarlaması yapılan ZSMÖ ve Katılımcı Rolü Ölçeği (KRÖ) uygulanmıştır. Deney ve kontrol gruplarının belirlenmesinde; (1) KRÖ seyirci alt boyutundan akran bildirimine dayalı olarak ortalamadan yüksek puan almış olmak, (2) ZSMÖ’den toplam puana göre ortalamanın altında puan almış olmak ve (3) bu iki kritere uyan gönüllü öğrencileri çalışmaya dahil etmek olmak üzere üç kriter belirlenmiştir. Bu kriterlere uyan öğrencilerden seçkisiz atama yöntemiyle 12’şer kişili deney ve kontrol grubu oluşturulmuştur. Araştırma kapsamında deney grubuna 11 oturumluk psiko-eğitim programı uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Araştırmanın deseni deney ve kontrol gruplu (öntest, sontest, izleme testi-1 ve izleme testi-2 ölçümlü) yarı deneysel bir modeldir. Araştırmanın bağımlı değişkeni ZSMÖ ölçümleri, bağımsız değişkenini ise zorbalığa seyirci ortaokul öğrencilerinin zorbalığa müdahale becerilerini geliştirme psiko-eğitim programı oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan ZSMÖ, programın uygulanmasından 2 hafta önce öntest; programın tamamlanmasının ardından sontest; programın etkisinin kalıcılığını belirlemek amacıyla da son testten 5 hafta sonra izleme testi-1 ve 6 ay sonra izleme testi-2 şeklinde uygulanmıştır. Verilerin analizi için “Mann Whitney U” ve “Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi” kullanılmış ve sonuçlar SPSS 21 programında analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular zorbalığa seyirci ortaokul öğrencilerinin zorbalığa müdahale becerilerini geliştirme psiko-eğitim programının deney grubundaki öğrencilerin zorbalığa seyirci müdahale düzeylerinde artışı sağladığı ve bu durumun izleme ölçümlerinde de korunduğunu ortaya koymuştur. Kontrol grubundaki öğrencilerin ZSMÖ öntest, sontest ve izleme testi ölçümlerinde aldıkları puanlar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür. Bu sonuçların, her oturum sonrasında ve program sonrasında nitel yolla toplanan veriler sonucunda ulaşılan bulgularla desteklendiği söylenebilir. Bir başka ifadeyle araştırmanın nitel bulguları öğrencilerin psiko-eğitim programından edindiklerini günlük hayata aktarabildiklerini göstermektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular tartışılmış ve gelecek araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur