Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA NUR AKTAŞ
Danışman: Ziya Argün
Özet:
Eğitimde fırsat eşitliği ilkesi doğrultusunda her bir bireyin ihtiyaçlarını ve farklılıklarını dikkate alan eğitim ortamlarının tasarlanması eğitim sisteminin amaçlarındandır. Soyut kavramlar, görsel ve sembolik temsiller içeren matematik, görme engelli bireyler için özel eğitim fırsatlarının sunulması gereken alanların başında gelmektedir. Diğer taraftan, görme engelli bireylerin cebirsel kavramları öğrenme süreçlerini, kavrayışlarını ve somut materyallerin öğrenci düşünmelerindeki rolünü inceleyen araştırmaların sınırlı olması, görme engelli bireyler için tasarlanacak bireyselleştirilmiş eğitim programlarının ve destek eğitim araçlarının etkililiğini kısıtlamaktadır. Görme engelli öğrenciler için eğitim uygulamaları tasarlanmasında, bir çatı programın olmaması da öğretmenlere rehber olacak bir çalışmaya ihtiyaç olduğunu işaret etmektedir. Bu çalışmada, görme engelli öğrencilerin temel cebir kavramlarından eşleme, ilişkilendirme ve temsil türleri kavramlarına ilişkin cebirsel düşünme süreçlerinin öğrenme yol haritaları bağlamında incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaca ulaşmak için araştırma iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada, görme engelli bireylerin genelde eğitimdeki, özelde matematik eğitimindeki (bilhassa cebir kavramlarına ilişkin) uygulamalara dair ihtiyaçları, sorunları ve öğretim uygulamalarındaki tercihleri incelenmiş ve böylece ikinci aşamada da küme, doğru, doğru parçası, sayı doğrusu, koordinat sistemi, değişken, iki kümenin elemanları arasında eşleme ve ilişki kurma, grafik temsili kavramlarına dair elde edilen tahmini öğrenme yol haritasına göre tasarlanan öğretim oturumları yoluyla, biri 9. sınıf ve diğeri 10. sınıf olan 2 doğuştan görme engelli öğrencinin öğrenme yol haritaları ortaya çıkarılmıştır.
Araştırmanın durum çalışması deseninde tasarlanan ilk aşamasında, katılımcı 7 görme engelli birey amaçlı, ölçüt, kartopu ve maksimum çeşitlilik örnekleme ve öğretim deneyi için 2 katılımcı ise amaçlı ve ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. İhtiyaç analizi için, her bir katılımcı ile iki oturumda gerçekleştirilen ve kamera kaydına alınan görüşmeler yoluyla elde edilen veriler, içerik analizi metoduyla analiz edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşaması olan öğretim oturumlarında ise, tasarlanan tahmini öğrenme yol haritasına dair veri sağlaması için kamera kaydına alınan klinik görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Öğretim oturumlarında uygulanmak üzere tasarlanan altı etkinlik için önce pilot görüşmeler yapılmış, bu görüşmelere göre bu etkinlikler tekrar düzenlenmiş ve ardından katılımcılar ile öğretim deneyi yürütülmüştür. Her öğretim oturumundan sonra gerçekleştirilen süregelen analizler ile öğrenme yol haritaları incelenmiş, bu analizler doğrultusunda bir sonraki öğretim oturumu için tasarlanan etkinlik düzenlenmiş ve gerekli hedefler için ek öğretim oturumları tasarlanmıştır. Öğretim oturumları süresince öğretim hedefleri, öğretim etkinlikleri ve destek eğitim araçları, öğrenci düşünmeleri, kavrayışları ve anlamaları üzerine gerçekleştirilen süregelen analizler, görme engelli öğrencilerin öğrenme yol haritalarını ortaya çıkaran geçmişe dönük analizlerde rol almıştır.
Bulgularda görme engelli bireyler için not tutma güçlüğü, yazılı materyal eksikliği, Latin ve Braille alfabede matematiksel dil kullanımının farklılık arz etmesi ve somut materyal eksikliği gibi başlıca ihtiyaçlar ve sorunlar belirlenmiştir. Cebir alt öğrenme alanı özelinde ise fonksiyon kavramı çerçevesinde, görme engelli bireylerin değişken, bilinmeyen, cebirsel ve grafik temsil türleri, eşitlik, koordinat sistemi gibi temel cebir kavramlarına dair bilgi eksiklikleri ve yanılgıları ortaya çıkmıştır. Görme engelli öğrencilerin küme, eşleme ve ilişki kurma, doğru ve doğru parçası, sayı doğrusu, koordinat sitemi ve grafik, değişken ve cebirsel temsil kavramlarına dair öğrenme yol haritaları incelendiğinde ise; (i) katılımcıların önbilgilerine, (ii) kullanılan destek eğitim araçlarına ve (iii) matematiksel sembol ve temsil kullanımına göre hedef sıralamalarında farklılıklar tespit edilmiştir. Nihayetinde ortaya konulan öğrenme yol haritalarının, görme engelli bireyler için destek eğitim araçları ile zenginleştirilmiş bireyselleştirilmiş eğitim programlarının tasarlanmasında rehber niteliği taşıdığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Görme engelli öğrenci, cebirsel düşünme, temel cebir kavramları, grafik temsili, tahmini öğrenme yol haritası, öğretim deneyi