Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Öğrenci: AÇELYA OĞUZ
Danışman: ALİ YAKICI
Özet:Geleneksel kültür, toplumun kültürel kodlarla nesilden nesile taşıdığı halk anlatıları, ritüelleri, halk sanatları...vd oluşmaktadır. Geleneksel yaşantıda insanlar aynı sosyoekonomik düzeye sahip olduklarından aralarında ortak bir şuur oluşmaktadır. Halkın acıları, korkuları, beklentileri, mutlulukları bu ortak şuuru beslemektedir. Yörede çocuklara anlatılan masallar veya çocukların şahit olduğu etkileyici olaylar o dönemin kültürel özelikleriyle yaşamakta, üzerine yeni kültürel motifler eklenmekte, yetişkinlik çağına gelen bireylerden sanatsal yeteneğe sahip olan kişilerin sazından ve sözünden dökülenler âşık edebiyatını oluşturmaktadır. Bağlamsal kuram üzerinden yapılan bu çalışmada gelenek unsurlarının döngüsel bir etkileşim içerisinde olduğu kanaati geliştirilmiştir. Çalışmada bu döngüsel etkileşim dikkate alınarak Kelkit'in sözlü kültürü, âşık edebiyatı ürünleri (özellikle Âşık Nurhani) incelendi. Bölgede geleneksel yaşantı canlılığını korumaktadır. Bu geleneksel yaşantıda kendi imajlarını kullanarak âşıklar üretmektedir. Yetişen bu âşıklar bölge yaşantısının bekelntilerini göz önünde bulundurarak eserler ortaya koymaktadır. Bu yolla tüketim bağlamında şiirlerinin beğenilmesini sağlamakta ve usta âşık olabilme imkanını elde etmeye çalışmaktadırlar. Bu döngüsellik dikkate alınarak Kelkit'in beşeri özellikleri anonimleşen edebiyatı, ritüelleri, âşıkları incelenmiştir. Bu genel inceleme Âşık Nurhani şiirleri özelinde araştırılmış, şiirlerin oluşumu, âşığın üretim ve tüketim bağlamları ele alınmıştır. Yapılan bu çalışmada Kelkit'te yaşayan, kültürün parçası olan bireylerle görüşülüp derleme yapılmıştır. Eldeki bulguların bir kısmı ritüellere katılarak veya doğal gözlem sonucunda elde edilmiştir. Bölgenin beşeri ve tarihsel özellikleri ise yazılı kaynaklardan, Kelkit'te araştırma yapan mühendis, tarihçi, araştırmacılarla yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Bölgede yaşayan âşıklarla yüz yüze, vefat eden âşıkların ise aile üyeleriyle görüşülmüştür. Kelkit yöresindeki beş âşığın şiirlerinde yöre insanının ortak değerlerinin kullanıldığı görülmektedir. Kelkit ve çevresinde doğup yetişen âşıkların üretim bağlamında çocukluklarından bu yana sanatsal alt yapılarını besleyen sözlü kültür, yaşam şartları; tüketim bağlamında ise yöre insanının takdirini toplama, ders verme, çeşitli duyguları dile getirme istekleri ürün ortaya koymalarını sağlamıştır. Bölgenin geleneksel kültürünün bütün unsurları (sözlü kültürü, âşık yaratmaları, uygulama, pratik, ritüeller...vb) iç içedir. Kelkit'in sosyal yapısı, ekonomik faaliyetleri, coğrafi özellikleri gibi etkenlerle de ortaklık geliştirmesine katkı yapmıştır.