Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Öğrenci: EMRE ER
Danışman: TEMEL ÇALIK
Özet:Bu araştırmanın amacı, ilkokul ve ortaokullarda okul yöneticileri ve öğretmenler arasındaki ilişkilerin sosyal ağ analizi ile incelenmesidir. Araştırmada ilişkisel tarama modelinde zenginleştirilmiş desen kullanılmıştır. Araştırmanının örnekleminin belirlenmesinde tabakalı örnekleme tekniği kullanılarak Ankara ili merkez ilçelerinden seçilen 15 ilkokul ve 13 ortaokulda görevli 539 öğretmen ve 58 okul yöneticisine uygulama yapılmıştır. Araştırmada katılımcıların sosyal ağda yer almaya yönelik algılarını belirlemek amacıyla, Cohen, Klein, Daly ve Finnigan (2011) tarafından geliştirilen ve araştırmacı tarafından Türkçeye uyarlanan Sosyal Ağ Eğilimleri Ölçeği, katılımcıların okulun sosyal ağ yapısına yönelik algılarını belirlemek amacıyla Mehra ve diğerleri (2014) tarafından geliştirilen ve araştırmacı tarafından Türkçeye uyarlanan Görsel Ağ Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde SPSS 20, AMOS 18 ve UCINET 6 programları kullanılmıştır. Değişkenler arası ilişkilerin belirlenmesinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı, katılımcıların görüşlerinin cinsiyet, branş, yaş, kıdem ve okuldaki hizmet süresi gibi demografik değişkenlere göre farklılığının analizinde ise t-testi ve ANOVA kullanılmıştır. Sosyal ağda okulun bütününe ilişkin, merkezileşme, karşılıklılık ve yoğunluk değerleri hesaplanmıştır. Sosyal ağda katılımcıların bireysel konumlarının belirlenmesi amacıyla merkezilik, gelen bağlantı, giden bağlantı ve ağ boyutu kullanılmıştır. Demografik değişkenlerin ağ yapısıyla ilişkilerini belirlemek amacıyla QAP (Karesel atama prosedürü) kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin sosyal ağ eğilimleri ile bireysel görsel ağ algıları benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte ortaokul öğretmenlerinin, ilkokul öğretmenlerine göre arkadaşlık ağı gelen bağlantı, arkadaşlık ağı boyutu, mesleki ağ gelen ve giden bağlantı ile mesleki ağ boyutu açısından daha yüksek değerlere sahip oldukları görülmektedir. Araştırmanın okul düzeyinde elde edilen sonuçlarına göre mesleki ağlardaki yoğunluk ve karşılıklılık ilişkili bulunmuştur. Bununla birlikte arkadaşlık ağı yoğunluğu ile arkadaşlık ağı merkezileşme düzeyi arasında anlamlı ilişkiler mevcuttur. Ayrıca mesleki ağdaki yoğunluk ile arkadaşlık ağı yoğunluğu arasında yüksek düzeyde ilişki bulunmuştur. Okulların sosyal ağ yapıları ile demografik değişkenler arasındaki ilişkiler incelendiğinde her iki ağ türünde de en yüksek ilişkinin cinsiyet ile elde edildiği görülmektedir. Araştırmanın bulguları öğretmenlerin okul içi ilişkilerinin şekillenmesinde etkili olduğu düşünülen bireysel ve örgütsel değişkenlerin incelenmesinde cinsiyetin rolünü belirlemesi açısından önemlidir. Araştırmada algılanan sosyal ağ yapısı ile mevcut sosyal ağ yapısı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bireysel olarak katılımcıların okulun sosyal ağındaki konumlarına yönelik algıları ile ağdaki mevcut durumları arasında düşük yönlü ilişki mevcuttur. Bununla birlikte okul düzeyinde görsel ağ algısı ortalamalarının arkadaşlık ağı ve mesleki ağ ile yüksek düzeyde ve anlamlı ilişkili çıkması önemli bir bulgu olarak görülebilir. Bu durum okul düzeyinde sosyal ağ yapısına ilişkin çıkarım yapılabilmesi bakımından, görsel ağ algılarının önemli bir belirleyici olabileceği şeklinde yorumlanabilir. Araştırmada okulların mesleki ağları ve arkadaşlık ağları sosyal ağ analizi ile incelenmiştir. Çalışmada okulların sosyal ağlarında okul yöneticilerinin yeterince etkili olmadığı sonucu çıkmıştır. Bununla birlikte çalışma kapsamındaki okulların tamamında bazı öğretmenlerin liderlik potansiyeli olan konumlarda yer aldıkları anlaşılmaktadır. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak bazı önerilerde bulunulmuştur. Buna göre örgütlerde çalışanların algıladıkları sosyal ağların belirlenmesine yönelik görsel ağlar veya başka ölçme araçları kullanılarak algı ile gerçek ağ arasındaki ilişkiler incelenebilir. Okul yöneticilerinin okulun sosyal ağında etkili olmak için her öğretmenle doğrudan ve nitelikli ilişki kurması önerilebilir. Eğitimde değişim uygulamalarında sosyal ağda merkezi konumda yer alan öğretmenler belirlenerek değişim ajanı olarak kullanılabilir.