Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Havva Ekmekci
Danışman: Hüseyin Özdikmen
Özet:
Chaetocnema Stephens,
1831, kozmopolit bir cinstir ve tüm dünyaya yayılmış yaklaşık 500 tür içerir. Chaetocnema
cinsi, Palearktik bölgede yer alan Türkiye’de ise toplam 27 tür ile temsil
edilmektedir. Bu çalışma ile bu 27 türden 13 tanesi bir başka deyimle Türkiye Chaetocnema
faunasını oluşturan türlerin yaklaşık yarısına ait, 1978–2018 yılları arasında
Türkiye’nin çeşitli illerinden (Ankara, Balıkesir, Mersin, Çankırı, Kayseri,
Konya, Samsun ve Yozgat) toplanan 1113 Chaetocnema örneği erkek
(adeagus) ve dişi (spermateka) genital morfolojileri temelinde hem stereo
mikroskobik hem de taramalı elektron mikroskobik (SEM) çalışmalarla ayrıntılı
olarak değerlendirilmiş ve analiz edilmiştir. Bu çalışma ile dünya çapında ilk
defa olarak elde edilen taramalı elektron mikroskop (SEM) görüntüleri, adeagus
ve spermateka yapılarında daha önce tanımlanmamış yeni ayırt edici tanısal
karakterlerin tespitini mümkün kılmıştır. Bu karakterler arasında önemli
olarak; aedeagus’un uç kısmındaki diş yapıları, median ve yan olukların morfolojisi,
dorsal plaka yapısı, sensilla yoğunluğu ve aedeagusun kitinleşme oranı ile
spermateka pompasının kalınlaşmış integüment yapısı, reseptakulum ve
spermatekal kanal birleşim noktaları ile spermatekanın kitinleşme oranı
sayılabilir. Sonuç olarak, tür düzeyinde adeagus karakterleri, daha üst
kategoriler düzeyinde ise spermateka morfolojisi Chaetocnema
cinsinin taksonomik çözümlemelerinde daha kullanılabilir bulunmuştur.
Elde edilen sonuçlar, özellikle spermateka yapılarının alt cinsler arasında
morfolojik açıdan belirgin ve karakteristik farklılıklar ve benzerlikler
taşıdığını göstermiştir. Dolayısıyla Chaetocnema cinsinde erkek genital
(aedeagus) morfolojisi tür seviyesinde yüksek tanımlayıcılık sağlarken, dişi
genital (spermateka) morfolojisi özellikle alt cins sınıflandırmalarında
taksonomik açıdan kritik bir öneme sahip bulunmuştur. Çalışmada elde edilen
bulgular ve sonuçlar, Özdikmen (2021) tarafından önerilen Chaetocnema
cinsi alt cins düzenlemesini kuvvetle desteklemektedir. Buna uygun olarak,
çalışılan türler spermatekal karakter benzerliklerine ve farklılıkları
temelinde beş alt cinse ayrılmış olup, bu durum Chaetocnema cinsinin
taksonomik açıdan monofiletik değil, polifiletik olduğunu kanıtlar
niteliktedir.