Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MURAT SUERİ
Danışman: Mürsel Erdal
Özet:
Bu çalışmada kanalizasyon boru hattı maliyetlerinin sistematik ve gerçeğe daha yakın olarak tahmin edilebilmesi için bir yöntem önerisinde bulunulmuştur. Bu amaçla, kanalizasyon boru hattı inşaat maliyetlerinin ön tahmini için 202 adet kanalizasyon boru hattı projesi ele alınmıştır. Ele alınan projelerin rapor, çizim, metraj ve keşif verileri temin edilmiştir. Elde edilen projeler üzerinden kanalizasyon boru hattı inşaat maliyeti çıktı değişkenini etkileyebilecek; boru çapı, hat uzunluğu, kazı derinliği, baca miktarı, kazı miktarı, dolgu miktarı ve kazı klası parametreleri seçilmiştir. Girdi bağımsız değişkenleri ile çıktı bağımlı değişkeni arasındaki korelasyonlar hesaplanmış ve korelasyon sonuçlarına göre bazı girdi değişkenleri elenmiştir. Eleme sonucunda kanalizasyon boru hattı projeleri üzerinden nispeten kolay ve hızlı bir şekilde belirlenebilen kazı derinliği, boru çapı, hat uzunluğu, kazı klas katsayısı ve gerçek maliyet parametreleri analizlerde kullanılmıştır. Oluşturulan modellerde 182 adet kanalizasyon boru hattı projesi eğitim verisi, 20 adet kanalizasyon boru hattı projesi ise test verisi olarak kullanılmıştır. Analizler “SPSS Statistics 25” yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Belirlenen bu parametreler kullanılarak Regresyon Analizleri (RA) yapılmış ve kanalizasyon boru hattı maliyetlerini tahmin etmek için formüller geliştirilmiştir. Geliştirilen formüllerden tüm parametrelerin kullanıldığı model R²=0,911 katsayısı ile en yüksek ilişki derecesine sahip model olmuştur. Tahmin sonuçları ile gerçek sonuçlar arasındaki tutarlılığı kontrol etmek amacıyla performans değerlendirme ölçütü olarak Durbin-Watson kriteri kullanılmıştır. Daha sonra aynı parametreler kullanılarak Yapay Sinir Ağları (YSA) analizleri yapılmış ve bu analizler neticesinde de kanalizasyon boru hatlarının maliyetlerini tahmin etmek için kullanılabilecek formüller geliştirilmiştir. Yapay sinir ağlarının, regresyon analizlerine göre en büyük dezavantajı olan bir formül ortaya koyamaması sorununa çözüm olabilecek bir yöntem ortaya konulmuştur. Bunun için tercih edilen aktivasyon fonksiyonlarına ait formüllerde YSA analizleri neticesinde ortaya çıkan ağırlıklar kullanılmıştır. Kurulan YSA modeli neticesinde geliştirilen formül kullanılarak tahmin edilen kanalizasyon hattı maliyet değerleri ile gerçek maliyet değerleri arasındaki ilişki derecesi R²=0,943 olarak belirlenmiştir. Analizler neticesinde bulunan kanalizasyon boru hattı maliyeti tahmin sonuçları karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre YSA ile geliştirilen formüllerle yapılan kanalizasyon boru hattı maliyetlerinin tahminleri, RA ile geliştirilen formüllerle yapılan kanalizasyon boru hattı maliyet tahminlerine göre gerçeğe daha yakın sonuçlar vermiştir.
Anahtar Kelimeler : Kanalizasyon Boru Hattı, Maliyet, Maliyet Tahmini, Yapay Zeka,
Yapay Sinir Ağları (YSA), Regresyon Analizi (RA)