Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Öğrenci: GÜLFEM DİLEK YURTTAŞ
Danışman: NEJLA YÜRÜK
Özet:Bu araştırmanın amacı, okuma stratejileri öğretiminin yapılmadığı, doğrudan okuma stratejileri öğretimi yapıldığı ve akranla okuma stratejileri öğretiminin yapıldığı grupta yer alan Fen Bilgisi öğretmen adaylarının ısı-sıcaklık konusundaki kavramsal anlamalarını, metin okuma sürecinde kullandıkları bilişsel ve üstbilişsel stratejiler bakımından karşılaştırmaktır. Ayrıca strateji öğretimi yapılan öğretmen adaylarının yapılan strateji öğretimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi de bu araştırmanın amaçlarındandır. Bu amaçlar doğrultusunda araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden bütüncül çoklu durum çalışması kullanılmıştır. Araştırmaya Ankara ilinde bulunan bir üniversitenin Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı 3. sınıfında öğrenim görmekte olan gönüllü 29 öğretmen adayı katılmıştır. Öğretmen adayları, kavramsal anlama testinden aldıkları puanlar, Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Envanteri (MARSI) ölçeğinden aldıkları puanlar ve öğretmen adaylarının birbirleriyle olan iletişimleri dikkate alınarak benzer üç gruba ayrılmıştır. Bu gruplardan birine okuma stratejileri öğretimi verilmeyip, diğer iki gruba okuma stratejileri öğretimi verilmiştir. Strateji öğretimi verilen bu iki gruptan birine doğrudan okuma stratejileri öğretimi, diğerine de akranla okuma stratejileri öğretimi verilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, her üç grupta yer alan öğretmen adaylarının öğretim öncesi ısı-sıcaklık konusundaki alternatif kavramları hakkında derinlemesine bilgi edinmek amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Aynı yarı yapılandırılmış görüşme, öğretim süreci sonrasında her üç grupta yer alan öğretmen adaylarının alternatif kavramlarındaki değişim hakkında detaylı bilgi edinmek amacıyla tekrar uygulanmıştır. Öğretim sonrasında strateji öğretiminin yapıldığı grupta yer alan öğretmen adaylarının strateji öğretimine ilişkin görüşleri hakkında bilgi edinmek amacıyla da bu öğretmen adayları ile yarı-yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Metin okuma sürecinde, her üç grupta yer alan öğretmen adaylarının kullandıkları stratejileri belirlemek amacıyla sesli düşünme tekniğinden yararlanılmıştır. Öğretmen adaylarının ısı-sıcaklık konusuna ilişkin metni okurken kullandıkları stratejilerin kullanım amaçlarını belirlemek amacıyla yarı-yapılandırılmış görüşmeden yararlanılmıştır. Kullanılan yarı-yapılandırılmış görüşmeden ve sesli düşünme tekniğinden elde edilen nitel veriler toplanıp, analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, her üç grupta yer alan öğretmen adaylarından bazılarının ısı-sıcaklık konusuna ilişkin kavramsal anlamaları olumlu şekilde etkilenirken, bazılarının ise kavramsal anlamaları olumsuz şekilde etkilendiği belirlenmiştir. Kavramsal anlaması olumlu şekilde etkilendiği belirlenen öğretmen adaylarının kullandıkları belirlenen stratejilerin benzer olduğu ve benzer amaçlar doğrultusunda kullanıldığı saptanmıştır. Kavramsal anlaması olumlu şekilde etkilendiği belirlenen öğretmen adaylarının, ısı-sıcaklık metninin bazı kesitlerinde bilişsel strateji kullanımına yer vermelerinin yanında, çoğunlukla da üstbilişsel strateji kullanıma yer verdikleri tespit edilmiştir. Doğrudan okuma stratejileri öğretimin ve akranla okuma stratejileri öğretiminin yapıldığı grupta yer alanların, strateji öğretimi yapılmayan gruba göre hem sayı hem de çeşitlilik açısından daha fazla sayıda üstbilişsel strateji kullandıkları belirlenmiştir. Ayrıca strateji öğretiminin yapıldığı bu iki grupta yer alan öğretmen adaylarının, okuma stratejileri öğretimi yapılmayan gruba göre üstbilişsel stratejileri, hem sayı hem de çeşit olarak daha fazla amaç doğrultusunda kullandıkları tespit edilmiştir. Strateji öğretiminin yapıldığı gruplar kendi aralarında karşılaştırıldığında, akranla okuma stratejileri ve doğrudan okuma stratejileri öğretiminde yer alan öğretmen adaylarının, stratejileri birden fazla amaç doğrultusunda kullandıkları belirlenmiştir. Akranla okuma stratejileri öğretimi grubunda yer alanların çoğunluğunun, ön bilgisinin yanlış olduğunun farkına varmaya, ön bilgisi ile yeni bilgiyi karşılaştırmaya ve fikirlerdeki değişimi izlemeye yönelik çeşitli stratejileri daha çok kullandıkları görülmüştür. Ayrıca strateji öğretiminin yapıldığı grupta yer alan öğretmen adaylarının, okuma stratejileri öğretimi yapılmayan gruba göre, kavramsal anlamalarının daha fazla olumlu yönde etkilendiği belirlenmiştir. Kavramsal anlaması olumsuz yönde etkilendiği belirlenen öğretmen adaylarının, kavramsal anlaması olumlu yönde etkilendiği belirlenen öğretmen adaylarına göre daha az sayıda strateji kullandıkları belirlenmiştir. Fazla sayıda üstbilişsel strateji kullanan öğretmen adaylarından kavramsal anlaması olumsuz yönde etkilendiği belirlenenlerin, kullandıkları stratejilerin üstkavramsal faaliyetleri aktif hale getirmek amacıyla kullanmadıkları saptanmıştır. Üstkavramsal faaliyetlerini aktif hale getirmeye yönelik strateji kullanan öğretmen adaylarından kavramsal anlaması olumsuz yönde etkilendiği belirlenen öğretmen adaylarının, mevcut zihinsel modelleri çerçevesinde metindeki bilgileri anlamaya çalıştıkları belirlenmiştir.