Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Işık AKIN BÜLBÜL
Danışman: SELDA ÖZDEMİR
Özet:Bu araştırma kapsamında katılımcı çocukların taklit performansları, taklit görevlerini izlerken modele yönelttikleri görsel dikkatleri, taklit performansları ile görsel dikkatleri ve gelişim alanlarındaki gelişim yaşları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın katılımcı gruplarını bilişsel gelişim yaşlarına göre eşleştirilmiş kronolojik olarak 18-36 ay aralığında bulunan 30 otizm spektrum bozukluğu olan (OSB), 30 gelişimsel geriliği olan (GG) ve 32 tipik gelişim gösteren (TGG) çocuk oluşturmuştur. Araştırmada nesne, motor ve vokal taklitlerinin anlamlı ve anlamsız formlarından oluşan 24 taklit görevi göz izleme cihazının monte edildiği bilgisayar aracılığıyla katılımcı çocuklara sunulmuştur. Araştırmanın birinci amacı kapsamında katılımcı grupların taklit performansları gruplar arasında ve grup içinde taklit görevleri nitelikleri arasında karşılaştırılarak incelenmiştir. Araştırma sonuçları OSB’li ve GG’li katılımcıların tüm taklit görevlerinde daha düşük düzeyde performans sergileyerek TGG’li akranlarından farklılaştıklarını göstermiştir. Benzer şekilde OSB grubunda yer alan katılımcılar tüm taklit görevlerinde GG grubunda yer alan katılımcılardan daha düşük düzeyde performans sergileseler de, iki grup xi arasındaki anlamlı düzeydeki farklılaşma Motor Toplam, Motor Anlamlı ve Anlamlı Toplam taklit görevlerinde tespit edilmiştir. Tüm katılımcı grupların Anlamlı Toplam taklit performansı ile Anlamsız Toplam taklit performansları grup içinde incelendiğindeyse Anlamlı Toplam taklitlerin lehine olacak şekilde farklılaşmalar görülmüştür. Araştırmanın ikinci amacı kapsamında katılımcı çocukların taklit görevleri sırasındaki görsel dikkati yöneltme davranışları analiz edilmiştir. Bu amaçla tüm taklit görevleri videoları üzerinde Yüz Alanı, Hareket Alanı ve Dış Alan olmak üzere üç dinamik ilgi alanı belirlenmiştir. Belirlenen bu üç ilgi alanına yönetilen bakışların toplam süreleri üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir. OSB’li çocuklar Yüz Alanı ve Hareket Alanına görsel dikkatlerini daha az, Dış Alan bölgesine ise daha fazla yönlendirerek TGG’li ve GG’li akranlarından farklılaşmışlardır. Anlamlı Toplam ve Anlamsız Toplam taklit görevlerinde ilgi alanlarına yöneltilen görsel dikkate ilişkin grup içi bulgular incelendiğinde ise Nesne taklitlerinde hareket alanına yöneltilen görsel dikkatin OSB’li grupta Anlamlı Toplam taklitlerde Anlamsız Toplam taklitlerden daha yüksek düzeyde olacak şekilde farklılaştığı bulgulanmıştır. Araştırmanın üçüncü amacı kapsamında bilgisayar ekranında taklit görevlerini sergileyen modele yöneltilen görsel dikkate ait Bakış Süreleri Toplamı ile taklit puanları arsındaki ilişki incelenmiştir. OSB grubunda yer alan çocukların Nesne Anlamsız ve Vokal Anlamlı ve Toplam Taklit puanları ile Hareket Bölgesine yönelttikleri görsel dikkatleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulgulanırken, grupların Vokal Anlamlı taklitlerde dış alan bölgesine yönelttikleri görsel dikkatleri ile taklit puanları arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmüştür. Araştırmanın son amacı kapsamında ise katılımcı çocukların Bayley Bebeklerin ve Küçük Çocukların Gelişimi Ölçekleri (Bayley- III) uygulamaları sonucunda elde edilen Bilişsel, Alıcı Dil, İfade Edici Dil, İnce Motor ve Kaba Motor gelişimsel yaşları ile taklit puanları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. OSB grubunda yer alan çocukların Nesne Toplam, Motor Toplam, Vokal Anlamlı, Nesne Anlamsız, Vokal Anlamsız, Anlamlı Toplam ve Toplam Taklit puanları ile Alıcı Dil yaşları ve Vokal Anlamlı, Vokal Anlamsız, taklit puanları ile İfade Edici Dil yaşları arasında ilişki saptanmıştır. GG grubundaki çocukların tüm taklit türlerindeki performansları ile tüm gelişim alanları arasında ilişki bulgulanırken, TGG grubunda yer alan çocukların Nesne Anlamsız Taklit puanları ile Alıcı Dil gelişim yaşları arasında ilişki bulgulanmıştır. Araştırma bulguları güncel alanyazın bulguları çerçevesinde tartışılarak ileri araştırmalara ve uygulamalara yönelik önerilere yer verilmiştir.