Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DİZEM CAN
Danışman: Hüseyin Akkuş
Özet:
Bu çalışmanın amacı kimya öğretmen ve öğretmen adaylarının
pedagojik alan bilgilerinin mentorluk uygulamaları ile geliştirilmesidir. Bu
amaç doğrultusunda kimya öğretmen ve öğretmen adaylarının 9. sınıf “Kimya
Bilimi” ünitesinde pedagojik alan bilgileri tespit edilmiş; pedagojik alan
bilgisinin geliştirilmesine yönelik yapılan eğitici mentorluk uygulaması
sonucunda katılımcıların “Atom ve Periyodik Sistem” ünitesindeki pedagojik alan
bilgisi bileşenlerindeki değişimleri incelenmiştir. Bu çalışmada katılımcıların
pedagojik alan bilgileri Magnusson, Krajcik ve Borko (1999)’nun modelinde yer
alan oryantasyon, öğrenci bilgisi, öğretim stratejileri bilgisi, öğretim
programı bilgisi ve değerlendirme bilgisi bileşenleri açısından ele alınmıştır.
Çalışmanın amacına uygun olarak nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması
kullanılmıştır. Çalışmaya Ankara ilinde Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir
ortaöğretim kurumlarında görev yapan sekiz yıllık deneyimli bir kimya öğretmeni
ve bir devlet üniversitesi kimya öğretmenliği bölümünde öğrenim görmekte olan
iki kimya öğretmeni adayı katılmıştır. Bu çalışma üç aşamadan oluşmuştur. Eğitim
öncesi süreçte öğretmen ve öğretmen adaylarının “Kimya Bilimi” ünitesi ders
anlatımları gözlemlenerek pedagojik alan bilgileri belirlenmiştir. Öğretmen
kimya bilimi ünitesi ders anlatımlarında sekiz ders saati takip edilirken öğretmen
adayları aynı ünitede Özel Öğretim Yöntemleri dersi kapsamında üçer ders saati
gözlemlenmişlerdir. Eğitici mentorluk sürecinde öğretmen ve öğretmen adaylarına
pedagojik alan bilgisi eğitimi verilmiştir. Eğitim sürecinde; genel pedagojik
alan bilgisi tanıtımı yapılmıştır. Her bileşen alt boyutları ile açıklanmış, üzerinde
tartışılmış ve somut örnekler verilmiştir. Araştırmacı ile birlikte “Kimya
Bilimi” ünitesi ders kayıtlarından kesitler izlenmiş ve konuya özgü pedagojik
alan bilgileri birlikte incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Ayrıca her ders öncesi
öğretmen ve öğretmen adaylarından içerik gösterimi (CoRe) ve pedagojik alan
bilgisi planı (PABP) formunu doldurmaları istenmiş ve yapılan görüşmelerde dönütler
verilerek mentorluk devam etmiştir. Deneyimli öğretmene 12 saat eğitim
verilirken öğretmen adaylarına grup çalışması şeklinde 16 saat verilmiştir. Eğitim
sonrası süreçte “Atom ve Periyodik Sistem” ünitesi ders anlatımlarında öğretmen
12 saat ve öğretmen adayları beşer saat gözlemlenerek pedagojik alan bilgileri
belirlenmiştir. Veri toplama araçları olarak yarı-yapılandırılmış görüşme, gözlem,
kart gruplama aktivitesi, alan notları, fen öğretmeni çizim testi-kontrol
listesini (DASTT-C), PABP formu ve CoRe kullanılmıştır. Elde edilen verilerin
analizlerinde içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda öğretmen
ve öğretmen adaylarının pedagojik alan bilgilerinin eğitici mentorluk ile geliştiği
belirlenmiştir. Hem öğretmen hem öğretmen adaylarının kullandıkları alana ve
konuya özgü stratejilerin çeşitlerinin ve sayılarının arttığı, öğrenci
zorlukları ve alternatif kavramalara yönelik uygulamalara yoğunlaştıkları,
derslerinde yatay, dikey ve disiplinler arası göndermelere dikkat ettikleri ve
derslerde planlı bir şekilde tanılayıcı, biçimlendirici ve düzey belirleyici değerlendirme
yaptıkları ve bunu yaparken geleneksel ve alternatif değerlendirme yöntemlerini
birlikte kullandıkları belirlenmiştir. Ayrıca kimya bilimi ünitesinde
sergiledikleri baskın didaktik ve günlük hayatta karşılaştıklarını açıklamak için
bilim öğretmek oryantasyonlarının yanında atom ve periyodik sistem ünitesinde öğrenci
merkezli kavramsal değişim ve sorgulayıcı araştırma oryantasyonlarını da
sergilemişlerdir. Ancak bu gelişim öğretmen ve öğretmen adaylarında farklılık göstermektedir.
Öğretmen adaylarından biri pedagojik alan bilgisinin beş bileşeninde de gelişim
gösterirken diğerinde bu değişim daha sınırlı kalmıştır. Bu durumun konu alan
bilgisi eksikliğinden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Öğretmen ve öğretmen
adaylarının pedagojik alan bilgilerindeki bu değişiminde PABP ve CoRe kullanımının
etkili olduğu tespit edilmiştir.