Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BERİL TEKELİ
Danışman: Aytekin Albuz
Özet:
Bu çalışmada başlıca amaç, dünyada kapsayıcı müzik uygulamaları çerçevesinde
kullanılan erişilebilir ve yardımcı müzik teknolojilerini inceleyip, Türkiye’deki ihtiyaç
durumunu tespit ederek değerlendirmektir. Bu amaç çerçevesinde dünyada erişilebilir
müzik teknolojileri tasarımı ve kullanımı konusunda lider olan Britanya’daki ilgili
araştırma, uygulama ve tasarımlar incelenmiş; kapsayıcı müzik uygulamaları kapsamında
erişilebilir elektronik müzik teknolojileri kullanan uzman görüşleri ele alınmıştır.
Araştırmada, normal gelişim gösteren ve naif idealizm bakış açısına sahip olduğu ve
erişilebilir elektronik müzik teknolojilerini tanımadıkları varsayılan 3 çalışma grubundan
oluşan 114 ergenin demografik özellikleri, müziksel geçmişi, özel gereksinimli bireylerle
etkileşimi, özel gereksinimli bireylerle müziksel etkinlik deneyimleri ve duygusal empati
durumuları tespit edilip, bu ergenlerin engelli akranına yönelik müzik aleti tasarımları
mevcut tasarımların özellikleri temel alınarak incelenmiştir. Araştırmanın nicel boyutu “tek
gruplu öntest-son test” ile zayıf deneysel modele, nitel boyutu ise “anket” uygulaması,
görüşme, döküman tarama gibi birden fazla kaynağı içeren veri toplama araçlarının
kullanıldığı betimsel “durum çalışması” modeline dayanmaktadır. Dolayısıyla araştırmada,
durum tespiti ve uygulama sürecine dayalı karma yöntem desenlerinden olan “çok amaçlı
desen” kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubundaki ilk 38 öğrenciye “engelli akran
hikâyesi” sunulmuş, bu hikâyeye göre tasarım yaptırılmış, aynı gruba “random instrument”
viii
(çalgıları tanıtan) oyunu oynatılmış oyun sonrasında “farklı bir engelli akran hikâyesi”
sunularak tekrar tasarım yaptırılmış, çalgı bilgisine dayalı tasarım farkı
gözlemlenmemiştir. Bu doğrultuda 2. ve 3. çalışma gruplarına da aynı hikâye sunularak
tasarım işlemi gerçekleştirilmiş ve tüm grupların yazılı ve resimli tasarımları
sınıflandırılmış; sözlü tasarımları dikte edilerek mevcut erişilebilir elektronik müzik
teknolojilerinin temel özellikleri temel alınarak araştırmacı tarafından maddelendirilmiştir.
Maddelerin frekans (f), yüzde (%), aritmetik ortalama (̅) ve standart sapmaları
hesaplanmıştır. 2. ve 3. grubun farklı şehirlerde olması sebebiyle duygusal empati
durumlarını tespit etmek üzere Temel Empati Ölçeği uygulanmış; verilerin çözümlenme
sürecinde SPSS 22.0 programına girilmiş ve istatistiksel analizler yapılmıştır. 2. ve 3.
grupların, duygusal empati alt boyutunda yaşadıkları bölgeden kaynaklanan anlamlı bir
farkın olmadığı tespit edilmiştir. Her 3 gruptaki ergen bireylerin müziksel geçmişleri ve
engellilerle olan deneyimlerini tespit etmek üzere ve yarı yapılandırılmış görüşme formu
uygulanmıştır. Maddelerin frekans (f), yüzde (%), aritmetik ortalama (̅) ve standart
sapmaları hesaplanmıştır. Ayrıca erişilebilir elektronik müzik teknolojilerinin kullanan
uzmanla yapılan görüşmede de yine yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanarak
gözlem ve deneyimleri metinsel olarak açıklanmıştır. Elde edilen bulgulara göre normal
gelişim gösteren ve naif idealizm bakış açısına sahip olduğu düşünülen ergen bireylerin
engelli akranlarının müzik aleti çalmaları konusunda olumlu bakış açısına sahip oldukları
düşüncesi ile engelli akranlarının kullanımına uygun buldukları müzik aleti tasarımları
çoğunlukla erişilebilir, kolay taşınabilir, elektronik, müzik teknolojilerini çağrıştıran,
yazılım gerektiren, dokunmatik, ışın teknolojisi, eyegaze (bakış), switch (anahtar) sistemi
gibi özellikleri sergilemekte ve mevcut güncel tasarımlara işaret etmektedir. Dünyada
genel müzik eğitimi, özel eğitim, terapi, geriatri gibi alanlarda kullanılan ve çalışmada
ergen idealizmiyle şekil alan tasarımlarda dâhi değinilen bu teknolojilerin ülkemize
tanıtımı ve bu disiplinlere yönelik ihtiyaçları gidermek üzere kullanımı desteklenmesi,
müziği seven, çalgı çalmak isteyen ve müziksel koşullar ve materyaller tarafından
engellenen bireylerin bu alana dâhil olabilmeleri, kapsayıcı müzik ortamlarının yaratımı ve
kapsayıcı müzik eğitimi bakış açısı ya da felsefesinin oluşturulması, özel eğitim
uzmanlarının yüksek düzeyde müzik alt yapısı gerektirmeden müziği bir araç olarak
kullanabilmeleri açısından erişilebilir ve yarımcı müzik teknolojilerinin tanıtılması ve
kullanımı önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Erişilebilir Müzik, Kapsayıcı Müzik, Yardımcı Teknolojiler, Müzik
Teknolojileri, Birleşik Krallık, Engellilik