Vardiyalı çalışanlarda sirkadiyen ritim, bağırsak mikrobiyotası ve beslenme durumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme Ve Diyetetik Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: HANDE MORTAŞ

Danışman: Saniye Bilici

Özet:

Vardiyalı çalışan bireylerde beslenme örüntülerinin değişmesi ve indüklenen sirkadiyen ritim

değişikliklerinin bağırsak mikrobiyotasında disbiyozise neden olarak metabolik bozuklukların

gelişmesine zemin hazırladığı bildirilmektedir. Bu çalışma, rotasyonel vardiyalı çalışan bireylerin

gündüz vardiyasında ve gece vardiyasındaki bağırsak mikrobiyotası, beslenme durumu ve sirkadiyen

ritimleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi amacıyla planlanıp yürütülmüştür. Çalışma,

rotasyonel olarak vardiyalı çalışan, sağlıklı, yaşları ortalama 34,3 ± 4,3 yıl olan, gündüz vardiyasında

çalıştıktan sonra gece vardiyasında çalışan gönüllü 10 yetişkin erkek bireyin katılımıyla

gerçekleştirilmiştir. Bireylerden gündüz vardiyasında 4 hafta çalıştıktan sonra ve gündüz

vardiyasından gece vardiyasına geçtikten 2 hafta sonra, fekal numuneler (bağırsak mikrobiyotası ve

fekal kısa zincirli yağ asitleri için), kan numuneleri (serum zonulin, açlık kan şekeri, trigliserit, HDL,

LDL, total kolesterol, AST ve ALT için) alınmıştır. Bireylerin antropometrik ölçümleri, fiziksel

aktivite değerlendirme formları, 7 günlük besin tüketim kayıtları ve uyku süresi kayıt formları da her

iki vardiya döneminde elde edilmiştir. Çalışmada, gündüz ve gece vardiyası arasında fiziksel aktivite

düzeylerinde, enerji ve makro besin ögesi alımlarında istatistiksel olarak önemli düzeyde bir değişim

olmadığı (p > 0,05), bireylerin uyku sürelerinin ise gece vardiyasında azaldığı saptanmıştır (p < 0,05).

Bireylerin gündüz vardiyasından gece vardiyasına geçtiklerinde trigliserit düzeylerinin arttığı

(sırasıyla 151,5±16,5 ve 199,5±8,1 mg/dL; p = 0,074); HDL düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir

(sırasıyla 52,5±13,0 ve 47,5±33,0 mg/dL; p = 0,050). Serum zonulin düzeylerinin gündüz ve gece

vardiyası arasında önemli düzeyde değişmediği gösterilmiştir (sırasıyla 95,1±44,8 ve 95,0±49,0

ng/mL; p > 0,05). Gündüz vardiyasında en yüksek bolluğa sahip olan filumun Firmicutes olduğu

bulunmuştur. Firmicutes’i sırasıyla Bacteroidetes, Proteobacteria ve Actinobacteria filumları takip

etmiştir. Gece vardiyasında en bol bulunan filumlar ise sırasıyla Firmicutes, Bacteroidetes,

Actinobacteria ve Proteobacteria olarak belirlenmiştir. Gece vardiyasında Bacteroidetes göreceli

bolluğunun azaldığı; buna karşın Actinobacteria ve Firmicutes göreceli bolluğunun ise arttığı

gösterilmiştir. Faecalibacterium cinsinin gündüz vardiyasında gece vardiyasına göre daha yüksek

olduğu bulunmuş ve bu cins gündüz vardiyası için bir biyobelirteç olarak belirlenmiştir. Bireylerin

fekal numunelerindeki propiyonik asit ve total kısa zincirli yağ asidi konsantrasyonlarının gece

vardiyasında gündüz vardiyasından istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur

(p<0,05). Gece vardiyasında çalışma koşullarının sağlık problemlerine sebep olabilecek farklı

metabolik süreçleri etkileyebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler : Vardiyalı çalışma, sirkadiyen ritim, bağırsak mikrobiyotası