Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Meryem Merve Kurt
Danışman: Saliha Çetinyokuş
Özet:
Doğal afetler meydana geldiğinde, endüstriyel kuruluşlarda yangın, patlama, toksik yayılım riskleri oluşturan teknolojik kazalara (Natech- Natural Hazard Triggering Technological Disasters) neden olabilmektedir. Bu tez çalışmasında, Natech kazalarına yönelik endüstriyel kuruluşlarda risk analizi amaçlanmıştır. Öncelikle, geçmiş Natech kaza verileri analiz edilmiş, önemli tetikleyici afet tiplerinin sel/taşkın, heyelan ve yıldırım olduğu (%19) belirlenmiştir. Söz konusu üç afet türü riskini barındıran Erzurum ilinde mevzuat kapsamında değerlendirilen iki örnek endüstriyel kuruluş seçilmiştir. Bu kuruluşlarda yıldırım ve selin/taşkının tetiklediği teknolojik kazaların risk analizi yapılmıştır. Yıldırımın tetiklediği Natech kazaları Yılkomer ve Radsan programları ile kantitatif risk analizi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Selin/taşkının tetiklediği Natech kazalarının risk analizinde ise Ön Tehlike Listesi ve Fine-Kinney Metodu ile kantitatif risk analiz metotları kullanılmıştır. Bu analizlerde ildeki mayıs ayına ait atmosferik koşullar dikkate alınmıştır. Yıldırım özelinde anlık salınım sonucu jet yangını kaza senaryosu temel alınarak kaza frekansları hesaplanmış, Kuruluş 2’de daha yüksek frekans değerleri (küçük sızıntı: 2,6x10- 9/yıl; katastropik: 1,3x10-10/yıl) elde edilmiştir. Kuruluş 2’de kuruluş içi ve dışı domino etkilerinin olabileceği, geniş termal radyasyon etki alanları belirlenmiş ve bu kuruluşun daha riskli olduğu görülmüştür. Sel/taşkın özelinde Kuruluş 1’de anlık, sürekli salınımlar; Kuruluş 2’de bunlara ilaveten enkaz etkisi sonucu küçük ve büyük sızıntı çapı oluşması durumları ayrı ayrı modellenmiştir. Kuruluş 2’nin çok yüksek riskler içerdiği, geniş fiziksel etki alanları ile birden fazla komşu kuruluş ve yerleşim yerleri üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Bu tez çalışması ile Natech kazalarının risk analizine yönelik bir metodoloji ortaya konulmuştur. Çalışma sonuçlarının acil durumlar ve kriz yönetimine önemli girdiler sağlayacağı öngörülmektedir. Ayrıca çalışmanın konuya yönelik mevzuat çalışmaları, bilimsel çalışmalara önemli katkılar sağlayacağı; kamu, özel sektör uygulayıcılarına rehber nitelikte olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Doğal afetler, teknolojik afetler, doğal afetlerin tetiklediği teknolojik kazalar
|