İki aşamalı eş zamanlı topla-dağıt araç rotalama problemi için çözüm yaklaşımları

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2017

Öğrenci: ÖNDER BELGİN

Danışman: FULYA ALTIPARMAK BAYKOÇ

Özet:

Rekabetin artması ve çeşitli yasal zorunlulukların etkisiyle firmalar dağıtım ağlarının tasarımında yeni stratejiler geliştirmek zorunda kalmaktadır. Son yıllarda trafik yoğunluğu ve çevresel sorunlar gibi faktörlerin etkisiyle iki aşamalı dağıtım sistemlerinin uygulama alanları genişlemektedir. Etkin bir dağıtım sisteminin tasarlanabilmesi için ise araç rotalamaya ilişkin kararlar önemli bir yer tutmaktadır. Bu tezde, iki aşamalı eş zamanlı topla-dağıt araç rotalama problemi (2A/ETDARP) ele alınmıştır. 2A/ETDARP, iki aşamalı bir dağıtım sisteminde müşterilere dağıtım ve müşterilerden toplama faaliyetlerinin aynı araçla gerçekleştirildiği eş zamanlı topla-dağıt faaliyetlerinin dikkate alındığı araç rotalama problemi (ARP) olarak tanımlanabilir. Ele alınan bu problem, lojistik ve kargo hizmetleri, hipermarket ürünlerinin dağıtım, otomotiv yedek parça dağıtımı ve şehir lojistiği gibi çeşitli alanlarda uygulanmaktadır. Literatürde ilk kez bu tez kapsamında ele alınan 2A/ETDARP'ın çözümü için düğüm tabanlı bir matematiksel model geliştirilmiş ve bu modelin 4 farklı türü ele alınmıştır. Geliştirilen matematiksel modeli kuvvetlendirmek amacıyla geçerli eşitsizliklerden yararlanılmıştır. 2A/ETDARP NP-zor sınıfında yer alan bir problem olduğundan, problemin çözümü için Değişken Komşu İniş Algoritması (DKİ) ve Yerel Arama Algoritması (YA)'nın birlikte kullanıldığı bir genel amaçlı sezgisel DKİ_YA algoritması önerilmiştir. Son olarak ise problemin çözümü için kesin algoritma sınıfında yer alan Kesme Düzlemi Algoritması (KDA) uygulanmıştır. Geliştirilen matematiksel modellerin, önerilen DKİ_YA algoritmasının ve KDA'nın performansnı literatürde yer alan test problemleri aracılığıyla analiz edilmiştir. Yapılan deneysel çalışmalar sonucunda hem DKİ_YA algoritması hem de KDA ile çözüm kalitesinde artışlar sağlandığı görülmüştür.