Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Sırma Nur TOPBAŞOĞLU
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Hakan Ateş
Eş Danışman: Sedat Sürdem
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Gelişmekte olan otomotiv endüstrisi ile hızlanan araçlar, etkili bir frenleme sistemi ihtiyacı da ortaya çıkarmıştır. Frenleme sistemlerinin en önemli parçalarından olan fren balataları, yıllar boyunca hep gelişime açık ve ilgi odağı olmuştur. Yapısında birçok bileşen içeren fren balatalarının üretiminde günümüzde en önemli kriterler; günümüz araçlarında etkili bir frenleme performansı gösterebilmesi, çevre ve insan sağlığına zarar vermemesidir. Bu çalışmada bor karbür kullanılarak, üstün tribolojik özelliklere sahip bir fren balata malzemesi tasarlanmıştır. Literatürdeki balata çalışmalarından faydalanarak oluşturulan fren balatası bileşimine 1-3 µm ve 1-10 µm boyutlarında bor karbür %0,5, %1 ve %3 oranlarında eklenerek numuneler üretilmiştir. Numune üretimi toz metalurjisi yöntemi ile yapılmıştır. Üretilen numunelerin Arşimet Prensibi'ne göre yoğunluğu ölçülmüştür. Sürtünme özelliklerinin incelenmesi için pin-on disk triboloji testi yapılmıştır. Numunelerin sertlik özelliklerini görmek için Rockwell sertlik testi yapılmıştır. Numunelerin XRD incelemeleri, aşınma öncesi ve sonrası SEM incelemeleri yapılmış olup, numune dağılımının homojenliği, temas platoları, aşınma çeşitleri, boşluklar, çatlaklar incelenmiştir. Bunlar bor karbürün eklenmesinin etkileri açısından incelenmiştir. Sonuçlar değerlendiğinde uygun bir bileşim ile bor karbürün fren balatalarında sürtünme katsayısını arttırdığı ve kararlı bir sürtünme davranışı sağladığı gözlemlenmiştir. Sertlik ve yoğunluk değerlerinde çok büyük bir etki gözlemlenmemiştir. Bileşimin balata malzemesi olarak kullanımının, fren balatasından beklenen özellikleri sağlayabileceği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler : Bor karbür, fren balatası, aşınma, toz metalurjisi, triboloji