Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Fazilet ÇALIŞKAN
Danışman: Hülya Bayrak
Özet:
Deney tasarımı, faktörler ile yanıtlar arasındaki ilişkiyi matematiksel modeller yardımıyla belirlemek için kullanılan uygulamalı istatistiğin bir dalıdır. İlişkinin belirlenmesinde, yanıt üzerinde etkisi olan faktörler ve bu faktörlere ilişkin optimum seviyeler bulunmak istenir. Bu amaç için yanıt yüzey yöntemi tercih edilir. Yanıt yüzey yöntemi, birçok değişken arasındaki karmaşık etkileşimleri anlamak için kullanılır. Bu yöntem, deneyleri belirli bir "yanıt yüzeyi" üzerinde yer alan noktalarda yaparak, bu noktalar arasındaki etkileşimleri analiz eder. Temelde, yanıt yüzey yöntemi, matematiksel modelleme ve deneylerin sistemli bir şekilde planlanması üzerine kuruludur. Deney sayısı azaltılarak kontrol edilemeyen faktörlerin etkisini de minimum yapan bir deney tasarımı yapılmaktadır. Uygun yöntemin seçilmesi zaman ve maddi yönden avantajlıdır. Yanıt yüzey yöntemleri arasında en yaygın ve popüler olanlar merkezi bileşik ve Box-Behnken tasarımlardır. Bu tezde yulaf kepeği ekmeğinin yapımında kullanılan; yulaf kepeği (%0, %10, %20), maya miktarı (%2, %4, %6) ve fermantasyon süresi (60 dakika, 80 dakika, 100 dakika) faktörlerinin, fitik asit miktarı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. İlk olarak veri seti ve süreç için uygun olduğundan dolayı Box-Behnken tasarım tercih edilmiştir. Ardından sürecin doğru ve etkili bir şekilde yürütülmesi için gerekli varsayımlar kontrol edilmiştir. Bu varsayımların doğruluğu altında bir matematiksel model tanımlanmıştır. Oluşturulan matematiksel model, istatistiksel yöntemler ve grafikler yardımıyla geliştirilerek sadece yanıt üzerinde etkisi olan faktörlere indirgenmiştir. İşlem sonunda ise optimizasyon gerçekleştirilerek fitik asit miktarını minimum değere indirgeyen optimum faktör seviyeleri elde edilmiştir. Bu tezin amacı, tepki yüzeylerinin nasıl tasarlandığı ve analiz edildiğine dair bir bakış açısı sağlamaktır.
Anahtar Kelimeler : Yanıt yüzey yöntemi, faktöriyel tasarım, Box-Behnken