Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: ŞAHİDE GÖÇÜK
Danışman: NEVRİYE YAZÇAYIR
Özet:Bu araştırma; öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyi ile yansıtıcı düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, bu düzeyler arasındaki ilişkinin belirlenmesi ve öğretmenlik uygulamalarında öğretmen adaylarına yönelik eleştirel ve yansıtıcı düşünme düzeylerini geliştirme etkinliklerinin tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma modeli, betimsel ve ilişkisel olup; araştırma yöntemi de nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karma yöntemdir. Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 öğretim yılı Güz ve Bahar döneminde Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim görmekte olan 4. sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmaya, Temel Eğitim Bölümü, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü ve Yabancı Diller Eğitimi bölümlerinde öğrenim görmekte olan 310 öğretmen adayı katılmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeylerini belirlemek amacıyla Eleştirel Düşünme Testi kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme düzeylerini belirlemek için ise Yansıtıcı Düşünme Düzeyini Belirleme Ölçeği kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulamaları sürecinde eleştirel ve yansıtıcı düşünme etkinliklerini belirleme amacıyla kullanılan görüşme formu; araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Görüşme formu çalışma grubunda yer alan bölümlerin anabilim dalından gönüllü 15 öğretmen adayına uygulanmıştır. İki ölçme aracından da alınan puanların normal dağılım göstermemesi nedeniyle verilerin analizinde parametrik olmayan testlerden; Mann-Whitney U testi ve Kruskall Wallis testi kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, betimsel istatistik ölçüleri olan aritmetik ortalama, standart sapma, frekans ve yüzde değerlerinden yararlanılmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ve yansıtıcı düşünme düzeyleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacıyla Sperman korelasyon analizi testi uygulanmıştır. Nitel verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizi yöntemi uygulanmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme testinden aldıkları puanların ortalamasına göre eleştirel düşünmelerinin orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri arasında cinsiyet değişkeni açısından kadın öğretmen adayları lehine anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Adayların eleştirel düşünme düzeyleri; öğrenim gördükleri bölüm, mezun oldukları okul türü, anne eğitim düzeyi ve baba eğitim düzeyine göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme düzeyleri orta düzeyin üstündedir. Öğretmen adaylarının Yansıtıcı Düşünme Düzeyini Belirleme ölçeği alt boyutlarına ilişkin puanları; Yansıtma alt boyutunda en yüksek düzeyde iken, Alışkanlık alt boyutunda ise en düşük ortalama puana sahiptir. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme düzeyleri arasında cinsiyet, öğrenim gördükleri bölüm, mezun oldukları okul türü ve anne eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre babası lise mezunu öğretmen adayları lehine istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık göstermektedir. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyi ile yansıtıcı düşünme düzeyi arasında negatif yönde zayıf düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda öğretmenlik uygulamalarında öğretmen adaylarına yönelik eleştirel ve yansıtıcı düşünme düzeylerini geliştirme etkinliklerinin tespit edilmesi amacıyla uygulamanın yapıldığı 15 bölümden gönüllü öğretmen adayları ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sonucunda öğretmen adaylarının bir kısmının öğretmenlik uygulamalarında gözlem, mikro öğretim uygulamaları, ders planı hazırlama, öğrencilerinin bireysel farklılıklarını dikkate alarak öğretim sürecini planlama, uygun yöntem-teknikler ile ders planı uygulama ve öğretim uygulamalarını gerçekleştirme, mesleki deneyim edinmelerini sağlayıcı sınıf içi (değerlendirme faaliyetleri) ve sınıf dışı etkinlikler (belirli gün ve haftalara ilişkin etkinlikler, nöbet), kendini değerlendirme, gözlemleri ve uygulama etkinliklerine ilişkin amaçlı tartışmalara katılma gibi etkinliklerin bir ya da birkaçını gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması sürecinde eleştirel ve yansıtıcı düşünme etkinliklerine yeterince yer verilmediği, etkinlikleri gerçekleştiren öğretmen adaylarının birçoğuna yeterli oranda geri bildirim sağlanmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının lisans eğitimi süresince aldıkları eleştirel düşünme ve yansıtıcı düşünme eğitimini yetersiz buldukları tespit edilmiştir.