Uluslararası yetişkin becerilerinin (PIAAC 2015) Türk milli eğitim sistemi açısından değerlendirilmesi

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2018

Öğrenci: RAMAZAN ATASOY

Danışman: NEZAHAT GÜÇLÜ

Özet:

Bu araştırmada, PIAAC 2015 yetişkin becerileri sözel, sayısal ve Teknoloji Yoğun Ortamlarda (TYO) problem çözme becerilerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi, becerilerin günlük ve iş hayatına transferi ile yetişkinlerin aldığı eğitimin Türk Milli Eğitim sistemi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın modeli karma yöntem desenlerinden sıralı açıklayıcı desende tasarlanmıştır. Nicel boyutunda analitik yöntem, nitel boyutunda ise olgubilim deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemi İBBS düzey 2zye göre tabakalı seçkisiz olarak seçilen 5199 hane halkından, çalışma grubunu ise MEB HBÖGM ve ÇSGB AB Mali Yardımlar Dairesinde görevli yöneticiler, uzmanlar ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Verilerin analizinde, PIAAC 2015 Türkiyezdeki yetişkinlerin sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerileri aritmetik ortalama ve standart sapma ile değerlendirilmiştir. Ayrıca, Türkiyezdeki yetişkinlerin sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerilerinde cinsiyet, yaş ve erişilen eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık olup olmadığı t-testi ve tek yönlü varyans analizi ile ortaya konulmuştur. PIAAC 2015 sonuçlarına göre Türkiyezdeki yetişkinlerin sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerileri ile eğitim düzeyi, yaş grubu, anne baba eğitim düzeyi, göçmen statüsü, evdeki kitap sayısı, bilgisayar kullanım durumu ve yıllık gelir durumu arasında bir ilişki olup olmadığı korelasyon analizi ile test edilmiştir. Yetişkinlerin PIAAC 2015 sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerilerini etkileyen değişkenler ile 21. yüzyıl sosyal becerileri CHAID analizi ile açıklanmıştır. Buna ilâveten, yetişkinlerin günlük hayatta ve iş yerinde kullandıkları sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerileri ile okuma, yazma, sayısal, bilgisayar ve iletişim teknolojileri, etkileme, planlama, yönetme, öğrenmeyi öğrenme ve iş yerinde öğrenme endekslerine göre bir ilişki olup olmadığı da korelasyon analizi ile ortaya konulmuştur. Son olarak, MEB HBÖ Genel Müdürlüğü ve ÇSGB AB ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığındaki projeden sorumlu üst düzey karar vericilerin, uzmanların ve öğretmenlerin PIAAC 2015 yetişkin becerilerine ve Türk eğitim sistemine yönelik görüşleri görüşme tekniği ile belirlenmiştir. Araştırmada, PIAAC sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerileri başarı testi ile arka plan anketi ve araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda elde edilen sonuçlar, Türkiye PIAAC 2015 sözel, sayısal ve TYO problem çözme becerileri performansının OECD ortalamasının altında kaldığı, üst düzey becerilerin gerçekleştirilemediği, alt düzey yeterliklerde ise yığılmaların fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, yetişkinlerin sözel ve sayısal okuryazarlık puanlarının cinsiyete göre erkek yetişkinler lehine anlamlı fark gösterdiği ancak TYO problem çözme beceri performansları cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, yetişkinlerin yaşları ve eğitim düzeyleri ile her üç temel işleme becerileri arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Her üç temel işleme becerileri ile eğitim düzeyi arasında pozitif yönde orta düzeyde; yaş grubu ile negatif yönde düşük düzeyde; anne baba eğitim düzeyi, evdeki kitap sayısı ve yıllık net gelir ile pozitif yönde düşük düzeyde ve bilgisayar kullanım durumu ile negatif yönde orta düzeyde anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Temel işleme becerilerini etkileyen değişkenleri belirlemek için yapılan CHAID analizine göre her üç beceri için en güçlü yordayıcının eğitim düzeyi değişkeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, temel işleme becerilerinin eğitim düzeyi lisans ve üzeri olan yetişkinleri yordayan alt değişkenler alınan diplomanın iş yeterliliklerine yeterliliği, yıllık net gelir durumu, evdeki kitap sayısı ve hane halkı sayısı bulunmuştur. Ortaöğretim düzeyinde bulunan yetişkinleri yordayan alt değişkenler evdeki kitap sayısı, alınan diplomanın iş yeterliliklerine yeterliliği, bilgisayar kullanımı, hizmet içi eğitime katılım olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim düzeyi ilköğretim ve altı düzeyinde olan yetişkinlerin temel işleme becerilerini yordayan alt değişkenler ise bilgisayar kullanımı, güncel iş durumu, anadil ile test dilinin aynı olup olmaması, yaş grubu ve hane halkı sayısı olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, yetişkinlerin günlük hayatta ve iş yerinde okuma, yazma, sayısal, bilgisayar ve iletişim teknolojileri, etkileme, planlama ve öğrenmeyi öğrenme becerilerini kullanma düzeyleri ile temel işleme beceri puanları arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Sosyal beceriler olarak ise, lisans ve üstü eğitim düzeyindeki yetişkinlerde insanlarla görüş alış verişinde bulunmak, bilgiyi öğretmek ve iş esnekliği öne çıkarken; ilköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki yetişkinlerde bildikleriyle ilişkilendirme, ek bilgiler arama, insanlarla görüş alış verişinde bulunma, işbirliği yapma, öğrenmeyi sürdürme ve başkalarını etkileme değişkenleri olduğu saptanmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise yapılan içerik analizi sonucunda ortaya çıkan temaların Alabama Üniversitesi kolej eğitimi kavramsal çerçevesi modeliyle kısmi paralellik gösteren PIAAC değerlendirme modeli ortaya konulmuştur. Araştırmada, yönetsel, PIAAC program değerlendirme ve üst çıktılar temalarından hareketle Türk Millî Eğitim sistemi değerlendirilmiştir. Bu temalara ait sonuçlar incelendiğinde, eğitimde kalite sorunlarının devam ettiği, eğitim sisteminde yapılan değişim ve dönüşümlerin daha ziyade nicelik boyutunda kaldığı, eğitimde fırsat eşitsizliklerinin birey, okul ve bölgeler arasında var olduğu, okullarda verilen bilgi ve becerilerin günlük ve iş dünyasının gerçekleriyle örtüşmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, eğitim sisteminde veriye dayalı bütüncül politikalar geliştirilememesinin sebebi yönetici kapasitesinin yetersizliğinden kaynaklandığı ortaya konulmuştur. Bununla birlikte, katılımcıların uygulamaya yönelik algıları olumlu bulunmakla birlikte HBÖGMzlüğünün PIAAC sonuçlarını bütünüyle değerlendirebilecek bir yapıda olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.