Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Öğrenci: NURAY ODACI
Danışman: METİN KAYAHAN ÖZGÜL
Özet:Bu araştırmanın amacı, 1912 yılında Mekteb-i Sultanîler için yazılmış olan Nazariyyât-ı Edebiyye adlı eseri bir ders kitabı olarak incelemek, eğitim tarihimiz ve edebiyat tarihimiz açısından taşıdığı değeri ortaya koymaktır. Bu çalışma nitel bir araştırma ve inceleme çalışmasıdır. Eser öncelikle yeni harflere aktarılmış; yazarın hayatı, dönemin eğitim anlayışı ve müfredatı, bu alanda yapılan diğer çalışmalar hakkında tarama yoluyla bilgiler toplanmış, bu bilgiler ışığında eser, ders kitabı olarak değerlendirilmiştir. Nazariyyât-ı Edebiyye'nin sağlıklı olarak ele alınması için öncelikle kitaptan önceki dönemde yazılmış olan Talîm-i Edebiyyat, Edebiyat ve Istılahat-ı Edebiyye ve sonra yazılmış olan Nazariyyât-ı Edebiyye Dersleri edebiyat dersi kitapları sınıflama, teori ve örnekler açısından ayrı bir bölüm olarak karşılaştırılmıştır. Yazarın hayatı ve edebî şahsiyeti üzerinde durulmuştur. Sonuçlara giderken hem dönemin eğitim anlayışı hem de liseler için hazırlanmış müfredat programı yanında Mekteb-i Sultanî için özel olarak hazırlanan ders müfredat programı temel alınmıştır. Ayrıca giriş bölümünde başlangıçtan eserimize kadar olan eğitim tarihimiz irdelenmiş bu bilgiler ışığında ders kitabımız değerlendirilmiştir. Araştırmamız sonucunda Nazariyyât-ı Edebiyye ile ders kitaplarının hemen hemen aynı bakış açısına, benzer özelliklere sahip oldukları görülmüş; kitabımızın kazandırdığı yenilik ve farklılıklar özellikle vurgulanmıştır. Rey'in edebiyat alanına getirdiği bakış açısı Batının retorik anlayışına dayanmaktadır. Eserde edebiyat bir bilim ve sanat dalı olarak zevk, haz ve estetik çevresinde yeniden tartışılmış ve gerçek vazifesi sanat için sanat anlayışı ekseninde değerlendirilmiştir. Bu yeni anlayış Taine'in sosyal eleştirisi ışığında ortaya konulmuş, bir edebî esere üslûptan hareketle öze, özden yazara, yazardan da topluma ilerleyen bir yöntemle yaklaşmak ve değerlendirmek gerektiği vurgulanmıştır. Geleneğimizden hareketle birçok edebî terime modern ve uygulamaya dayalı bir anlayış kazandırılmıştır. Kitabımız edebî anlayışı ve okur odaklı tasnifiyle ayrı bir çizgiyi yakalamış fakat bir ders kitabı olarak çağının gerisinde ve nazarî olarak çizdiği çıtanın altında kalmıştır. Edebiyat ve eğitim tarihimizin ortak değerlerinden olan bu kitabın, bir devrin edebiyat teorisi, retoriği ve pedagojisi adına önemli yanları bulunduğu ve daha birçok çalışmaya ışık tutabileceği kolayca fark edilmektedir.