Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gizem ÖZATA UYAR
Danışman: Hilal Yıldıran
Özet:
Bu çalışmada Türk adölesanlarda Sirkadiyen Lokomotor Çıktı Döngüleri Proteini Kaput (CLOCK) gen polimorfizmleri (rs3749474, rs4580704 ve rs1801260) ile obezite, kronotip ve kronobeslenme arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amaçlanmıştır. Çalışmaya 159’u fazla kilolu/obez (Çalışma grubu: 75 erkek, 84 kız) ve 141’i normal vücut ağırlığına sahip (Kontrol grubu: 55 erkek, 86 kız) olmak üzere toplam 300 gönüllü adölesan katılmıştır. Bireylerin genel özellikleri, fiziksel aktivite düzeyleri ile kronobeslenme davranışları sorgulanmıştır. Bir gün hafta içi bir gün hafta sonu olmak üzere iki günlük 24 saatlik besin tüketimi kayıtları alınarak öğünlere göre değerlendirilmiştir. Kronotipin belirlenmesinde Çocukluk Dönemi Kronotip Anketi, uyku kalitesinin değerlendirilmesinde Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi kullanılmıştır. Bireylerin bazı biyokimyasal bulguları analiz edilmiş ve CLOCK rs3749474, rs4580704 ve rs1801260 gen polimorfizm durumları saptanmıştır. Çalışma ve kontrol grubundaki adölesanların CLOCK rs3749474 geni CC genotipi sıklığı sırasıyla %28,9 ve %46,8; CT genotipi sıklığı %56,0 ve %40,4; TT genotipi sıklığı %15,1 ve %12,8’dir (p=0,006). CLOCK rs4580704 geni CC genotip sıklığı çalışma ve kontrol grubunda %43,4 ve %43,3; CG genotipi sıklığı %47,8 ve %37,6; GG genotipi sıklığı %8,8 ve %19,1 olarak tespit edilmiştir (p=0,022). CLOCK rs1801260 geni için çalışma ve kontrol gruplarındaki bireylerin sırasıyla %57,2 ve %53,2’si AA genotipine; %37,1 ve %38,3’ü AG genotipine; %5,7 ve %8,5’i GG genotipine sahiptir (p>0,05). CLOCK rs3749474 geni minör allel (T) frekansı çalışma grubunda (%43,1) kontrol grubundan (%33,0) istatistiksel açıdan daha yüksek bulunurken (p=0,011) diğer genlerde minör allel frekansları açısından anlamlı fark bulunmamıştır (p>0,05). CLOCK rs3749474 geni CC genotipine sahip erkeklerin BKİ z skorları ile obezite belirteçleri CT ve TT genotiplerinden daha düşüktür (p<0.05). CLOCK rs4580704 geni CG genotipe sahip erkeklerin vücut ağırlığı ve BKİ değerleri GG genotipinden istatistiksel olarak daha yüksektir (p<0,05). CLOCK rs3749474 geni minör T allel taşıyan bireylerin BKİ z skoru ve vücut yağı (%) ile diyetle günlük karbonhidrat alımı (%) arasında negatif korelasyon bulunurken diyetle günlük yağ alımı (%) arasında pozitif korelasyon tespit edilmiştir. Ancak bu ilişkinin diğer genlerde genotipten bağımsız olduğu saptanmıştır (p<0,05). Genotiplere göre BKİ z skor ve vücut yağı (%) ile kahvaltı ve akşam öğünlerindeki enerji ve makro besin öğelerinin alımları (%) arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken; CLOCK rs4580704 geni CC genotipi ile CLOCK rs1801260 geni CT+TT genotiplerinin gece öğünündeki enerji ve karbonhidrat alımlarının (%) negatif korelasyon gösterdiği tespit edilmiştir (p<0.05). Sonuç olarak bu çalışmada, Türk adölesanlarda CLOCK gen polimorfizmlerinin diyet ve diğer yaşam tarzı alışkanlıkları ile ilişkili olabileceği ve bu yollarla obeziteyi etkileyebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Adölesanlar, CLOCK genler, Obezite, Kronobeslenme, Sirkadiyen ritim