Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ayşe Yıldız
Danışman: KAZIM SARIKAVAK
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Tez konumuz daha önce üzerinde yapılmış çalışılmalardan farklı bir bakış açısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Determinizm ile nedensellik arasındaki ilişkinin açıklamasında olduğu gibi farklı örneklemelerle konuya daha farklı bir bakış açısı, açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Mesela nedenselliğin farklı sınıfladırılması ve ayrımların ortaya konulması yoluyla konun daha iyi betimlenmesi sağlamaya çalışılmıştır. Farklı bir değerlendirmeye imkan sağlaması açısından tezimizde, İslam düşüncesinde nedensellik anlayışlarına yer verilmiş ve İslam düşünürlerine göndermeler yapılarak, İslam düşünürlerinin konuyla ilgili görüşlerinde batılı düşünürlerle olan benzerlikleri, ayrıldığı noktalar gösterilmeye çalışılmıştır. Nedensellik bağlamında varlığı nasıl değerlendirebileceğimiz üzerinde durulmuş ve varlık, var edilen ve var eden ayrımını nedensel ve nedensel olmayan ayrımıyla özdeşleştirilmiştir. Böylece nedensellik bağlamında bir varlık değerlendirilmesi yapılmış ve düşünürlerin Tanrı'yı anlamada ortaya koyduğu nedensel olan yaratılmış ve nedensel olmayan Tanrı ayrımı ifade edilmeye çalışılmıştır. Tezimizin akışı içerisinde nedensellik eleştirisinin içine düştüğü çelişkiler daha açık bir şekilde ele alınmaya çalışılmıştır. Özellikle Hume'un determinist ahlak anlayışı ve ahlak kanıtı bu bağlamda değerlendirilmiştir. Ahlak kanıtına dair açıklamalar yapılmıştır. Ayrıca tezin akışı içinde özgür olmayan insan ve özgür insan misalleriyle determinist ahlak anlayışı eleştirilmiştir. Çalışmada Kant'ın özgürlükten nedensellik kavramına özel bir önem ve anlam verilmiş ve bunun gerekliliği açıklanmıştır. Nedensellik eleştirisinin zorunlu bir sonucu olan şüphecilik ve bilginin olanağının ortadan kaldırılması eleştirilmiş değişik yerlerde farklı misallerle konu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Nedensellik kavramı üzerinde ayrıntılı olarak durulmuş ve misallerle açıklanmıştır. Özellikle Hume'un ve Gazzâlî'nin nedensellik eleştirisiyle içine düşmüş oldukları çelişkiler kendi anlayış ve felsefeleri bağlamında değerlendirilmiştir. Bu açıdan Hume'un nedensellik eleştirisinin kendi felsefesi içindeki dayanakları ortaya konulmuş ve değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, düşünce tarihinin en köklü problemlerinden biri olan nedensellik düşüncesini, biri İslam düşüncesinin en önemli din bilginlerinden Gazali ile, diğeri Batı dünyasının on sekizinci yüzyılda ortaya çıkardığı, İngiliz empirist geleneğinin en önemli filozoflarından olan Hume' un görüşleri çerçevesinde ele alıp karşılaştırmaktır. Çalışma bu bağlamda nedensellik kavramını ele alan birinci bölümden, Gazali öncesi ve Gazali'nin nedensellik anlayışını ele alan ikinci bölümden, Hume öncesi ve Hume'un nedensellik anlayışını ele alan üçüncü bölümden oluşmaktadır. Öte yandan her iki filozofun nedensellik görüşlerinin yorumlanması sonuç bölümümde yapılacaktır.