Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fizik Öğretmenliği, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SELDA ATLI
Danışman: Şebnem İnğeç
Özet:
Bu araştırmanın amacı; fizik öğretmen adaylarının bilim tarihinden hangi konularda, hangi
yaklaşımı kullandıklarını “sarkaç tarihi” kapsamında araştırmak ve bu esnada edindikleri
deneyimlerden yararlanmaktır. Araştırmanın sarkaç tarihi kapsamında yürütülmesinin iki
nedeni vardır. Birinci nedeni Galileo ve Newton gibi bilimsel devrimlerin tüm öncü
çehrelerin merkez konularından biri olmasıdır. İkinci nedeni ise alan yazında sarkacın
modern bilimin gelişmesinde önemli bir konu olduğu ve bu durumun ders kitaplarında
yeterince yansıtılamadığına yönelik yapılan vurgudur. Ayrıca sarkaç tarihi bilimsel yöntem,
epistemoloji ve bilimsel süreç becerileri gibi pek çok unsuru içinde barındırmaktadır. Bu
araştırma 15 kadın, 4 erkek olmak üzere toplam 19 fizik öğretmen adayının katılımıyla
gerçekleştirilmiş nitel bir çalışmadır. Çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt
örnekleme yöntemi ile oluşturulmuştur. Bu ölçütler; bilim tarihi dersini almış veya alıyor
olmak, bilim tarihi dersi kapsamında gerçekleştirilen etkinliklere katılmış olmak, bilim tarihi
dersi kapsamında verilen ödevi istenen koşulları sağlayacak şekilde yapmış olmak ve
gönüllü olmak şeklinde belirlenmiştir. Araştırma iki saatlik bilim tarihi dersi kapsamında
beş haftalık bir süreçte gerçekleştirilmiştir. Alan yazın taraması yapılarak bilim tarihini fen
öğretimi alanında kullanımına yönelik yaklaşımlar belirlenmiştir ve bu yaklaşımlardan sekiz
tanesi seçilmiştir. Seçilen yaklaşımlar yapısı göz önüne alınarak iki strateji altında
toplanmıştır. 1. stratejide “aydınlatma yaklaşımı”, “modül yaklaşımı” ve “tarih yaklaşımı”, 2. stratejide ise “kesikli hikaye biçimi”, “hikaye biçimi”, “etkileşimli tarihi kesitler”, “ikili
zıtlıklar biçimi” ve “tarihsel kısa hikayeler” yer almıştır. 1. ve 2. yaklaşım hakkında
katılımcılar bilgilendirilmiş ve her bir yaklaşım için örnekler verilmiştir. Fizik öğretmen
adaylarından sarkaç tarihini her bir strateji için seçtikleri birer yaklaşımı fizik dersi öğretim
programı kapsamında fizik konusuna uyarlamaları istenmiştir ve ödev olarak verilmiştir. Bu
çerçevede katılımcıların yaptıkları etkinlikler yazılı olarak rapor halinde teslim alınmıştır.
Bu uygulama sonucunda veri kaynakları ile veriler elde edilmiştir. Çalışmanın veri
kaynaklarını sarkaç tarihi kapsamında fizik öğretiminde bilim tarihinden yararlanmaya
yönelik görüş formu, demografik bilgi formu, yarı yapılandırılmış görüşme ve katılımcıların
uyguma sonucu oluşturdukları rapordan oluşturmuştur. Araştırmacı tarafından oluşturulan
fizik öğretiminde bilim tarihinden yararlanmaya yönelik görüş formu beş bölümden
oluşmuştur. Bu form likert tipi, sıralama ve açık uçlu olmak üzere farklı formlar barındıran
toplam 8 soru içermektedir. Bu sorular rehberliğinde 10-15 dakika süren yüz yüze
görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerin ses kayıtları yazılı olarak bilgisayar ortamına
aktarılmıştır. Demografik bilgi formu ise cinsiyet, yaş, öğrenme şekli gibi katılımcıların
demografik yapısını ortaya koymak amacıyla kullanılmıştır ve toplam 6 sorudan oluşmuştur.
Katılımcıların etkinlik raporları stratejileri belirleyebilme, stratejileri uygulayabilme ve
kapsam olmak üzere üç aşamada değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler, içerik analizi ile
çözümlenmiştir. Bulgular grafik, yüzde ve frekans tabloları yardımıyla sunulmuştur.
Araştırma sonucunda fizik öğretmen adaylarının basit sarkaç; düzgün çembersel hareket,
Newton yasaları, dalgalar, enerji, momentum, basit harmonik hareket ve dairesel hareket
olmak üzere toplam yedi farklı konuya uyarladıkları görülmüştür. Frekansın en fazla basit
harmonik hareket konusunda olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonucunda fizik öğretmen
adaylarının en çok aydınlatma yaklaşımını tercih ettikleri, “kesikli hikâye biçimi”
yaklaşımını uyarlayabilme eğiliminde olduklarını ancak hikâye biçimini temel alan
yaklaşımları birbirlerinden ayırt etme açısından zorlandıkları görülmüştür. En çok zorlanılan
yaklaşım “modül yaklaşımı” olmuştur. Katılımcıların sarkaç tarihini fizik konularına
uyarlarken kronolojik sıralamada, Tarihsel hikâye bulup uyarlama kısmında, zorlandıkları
tespit edilmiştir. Katılımcıların bilim tarihinden yararlanma düzeyini artırabilme, bilim
tarihinden yararlanma yaklaşımlarında kendini yeterli durumlarına yönelik görüşleri ortaya
koyulmuştur. Yapılan bu araştırmada ulaşılan sonuçlar ışığında fayda sağlamak maksadıyla
önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler : Fizik Eğitimi, Bilim Tarihi, Sarkaç Tarihi, Bilim tarihinden
yararlanma yaklaşımları