Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Berna OTUZ
Danışman: Gülay Ekici
Özet:
Bu araştırmada, meslek liselerinde öğrenim gören öğrencilerin alan/meslek ve ortak/kültür derslerine yönelik dirençlerinin ve dirençlerini etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Ankara İli, merkez ilçelerindeki Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde öğrenim gören toplam 1021 öğrenci ve 16 öğretmen ile karma araştırma modeli çeşitlerinden açıklayıcı desende yürütülmüştür. Araştırma, ölçek geliştirme süreciyle başlamaktadır. Ölçeklerden ilki “Meslek Lisesi Öğrencilerinin Alan/Meslek Derslerine Yönelik Direnç Ölçeği (MLÖDÖ-AD)”; “Özerklik İddiası”, “Bahane Bulma” ve “Kaçınma” olarak isimlendirilen 3 faktör ve toplam 50 maddeden oluşmaktadır. İkinci ölçek “Meslek Lisesi Öğrencilerinin Ortak/Kültür Derslerine Yönelik Direnç Ölçeği (MLÖDÖ-OD)” ise “Özerklik İddiası”, “Bahane Bulma” ve “Kaçınma” olarak isimlendirilen 3 faktör ve toplam 42 maddeden oluşmaktadır. Araştırmanın nitel boyutunda, araştırmaya katılan okullar arasından alan/meslek ve ortak/kültür derslerine direncin en yüksek ve en düşük tespit edildiği iki okuldan toplam 14 öğrenci ve 16 öğretmen ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Veriler içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, öğrencilerin hem alan/meslek hem ortak/kültür derslerinde daha çok kaçınma şeklinde direnç gösterdikleri, direnç düzeyleri arasında erkeklerin lehine anlamlı bir fark olduğu ve not ortalaması düştükçe, öğrencilerin alan/meslek derslerine yönelik kaçınma şeklindeki dirençlerinin arttığı saptanmıştır. Araştırma sonuçları, meslek lisesi öğrencilerinin ortak/kültür derslerine yönelik direnç düzeylerinin, alan/meslek derslerine yönelik direnç düzeylerinden daha yüksek olduğunu göstermektedir. Araştırmanın nitel sonuçlarına göre, meslek lisesi öğrencilerinin okul ve çevresinin güvenliğine yönelik algıları, alan/meslek ve ortak/kültür derslerine yönelik dirençlerini etkilemektedir. Okullarından geleceğe dönük daha fazla beklenti içinde olan öğrencilerin derslere yönelik dirençlerinin daha az, okuldan beklentisi olmayan ya da çok düşük beklenti düzeyine sahip öğrencilerin ise daha fazla dirençli oldukları da ulaşılan sonuçlar arasındadır. Ayrıca okulda başarılı öğrencilerin bulunmasının öğrencileri motive ederek direnci azaltmaya katkı sağladığı, daha iyi bir seçeneği olmadığı için bulundukları meslek lisesine devam eden öğrencilerin her iki okulda da yarıdan fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ortak/kültür ders içerikleri, direnci en yüksek bulunan okuldaki öğrencilerin tamamına yakını tarafından “gereksiz” görülmekte, ilgi çekici bulunmamakta ve meslek lisesine uygun görülmemektedir. Ortak/kültür derslerine en yüksek dirençli bulunan öğrenciler, bu derslerde sınıf geçmelerine yetecek olan asgari başarıyı kendileri için yeterli görmektedirler. Çoğunlukla uygulamalı yürütülen alan/meslek derslerinin öğrenciler arasında etkileşim ve iş birliği fırsatı sağlayarak direnci azaltmaya katkıda bulunduğu; ortak/kültür derslerinin ise sıkıcı geçtiği ve öğrencilerin öğretmenlerden düzeylerini gözeten bir anlatım bekledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Alan/meslek dersi öğretmenlerine duyulan sevgi ve saygı, atölyedeki öğrenci sayısının az olması, uygulamalı eğitim ve alan/meslek derslerinin öğrenciler tarafından daha fazla önemsenmesinin öğrenci direncini azaltmaya katkıda bulunduğu, görülmüştür. Öğrenciler, alan/meslek dersi öğretmenlerini “disiplinli” fakat aynı zamanda “arkadaşça ya da yakın ve ilgili” olarak; ortak/kültür dersi öğretmenlerini “mesafeli ve soğuk ya da disiplinli ve soğuk” olarak tanımlanmaktadırlar. Her iki okuldaki öğrenciler arasında, ortak/kültür derslerinin meslek lisesine uygun olmadığı inancı nedeni ile verilen ödevlerin de gereksiz olduğunu düşünen öğrenciler bulunmaktadır. Meslek lisesi öğrencilerinin alan/meslek ve ortak/kültür derslerine yönelik dirençlerini etkileyen faktörlere yönelik öğretmen görüşlerine ilişkin sonuçlardan bazıları ise şu şekildedir: Öğrencilerin geleceğe yönelik bir hedefleri bulunmaması, onların derslere yönelik motivasyonlarını azaltarak dirençlerini artırmaya katkıda bulunmaktadır. Alan/meslek derslerine en yüksek dirençli bulunan okulda görev yapan alan/meslek dersi öğretmenlerine göre, öğrenciler eğitime gereken değeri vermemekte ve kolay para kazanılan işlere hevesli görünmektedirler. Her iki okuldaki alan/meslek ve ortak/kültür dersi öğretmenlerine göre, öğrencilerin aileleri genellikle düşük sosyoekonomik düzeye ve sorunlu yapılara sahiptirler. Öğretmenler, öğrencilerin derslerdeki dirençli tutum ve davranışlarını, genellikle cesaret ya da güç gösterisi, ilgi isteği, kendini öne çıkarma ve dikkat çekme çabası olarak kabul etmektedirler.
Anahtar kelimeler: Öğrenci direnci, Alan/meslek dersleri, Ortak/kültür dersleri, Meslek lisesi