Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı , Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Dr. Neslihan YAVUZ
Danışman: Kadriye Altok
Özet:GiriĢ: Son dönem böbrek yetmezliği geliĢen hastaların büyük kısmı, renal replasman tedavisi olarak hemodiyalize girmektedir. Bu hasta gurubunda tedavi uyumunun yetersiz olması halinde mortalitenin arttığı bilinmektedir. Sağlık okuryazarlığı (SOY) düzeyindeki artıĢ ile hastaların sağlıkla ilgili verilerinde olumlu yönde geliĢme izlenmektedir. Bu nedenle bu çalıĢmada, hemodiyaliz hasta grubuna özgü bir okuryazarlık ölçeği geliĢtirerek, bu hastaların SOY düzeylerini daha spesifik bir açıdan değerlendirilmesi, yaĢam kaliteleri ile tedavi etkinliği çıktılarıyla arasındaki iliĢkinin aydınlatılması amaçlanmaktadır. Gereç ve Yöntem: Gazi Üniversitesi Sağlık Uygulama ve AraĢtırma Merkezi Nefroloji Bilimdalı‘nda 02. 03. 2020- 15.10.2020 tarihleri arasında, en az 6 aydır hemodiyalize girmekte olan, 18 yaĢ üzeri, okuryazar, okuma yazmasına engel sağlık sorunu ve biliĢsel fonksiyon bozukluğu olmayan 110 hastanın dâhil edildiği kesitsel ve metodolojik bir araĢtırmadır. Hastalara yöneltilen çalıĢma formunda demografik bilgilere yönelik maddeler, Kısa Form-36 YaĢam Kalitesi Ölçeği, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı-32 Ölçeği ve çalıĢma dâhilinde geliĢtirilen SOY-HD ölçeği taslağı bulunmaktadır. Taslak ölçeğin maddeleri uzman görüĢü ile 22 madde olarak belirlenerek 110 hastaya uygulanmıĢtır. Analizler sonucunda hiçbir madde çıkarılmayarak SOY-HD ölçeğinin son hali oluĢturulmuĢtur. Bulgular: ÇalıĢmaya dâhil edilen hastaların %37,3‘ü kadındı. Tüm hastaların ortalama yaĢı 54,4 ± 15,9‘dı. Hastaların %7,3‘ü okuryazar, %33,6‘sı ilkokul mezunu, %13,6‘sı ortaokul mezunu, %27,3‘ü lise mezunu, %18,2‘si üniversite mezunuydu. Hastaların %15,5‘i düzenli fiziksel aktivite yapmaktayken, 99 %22,7‘si sigara kullanmaktaydı. Hastaların %54,5‘i takiplerinde planlı olarak ilk hemodiyalizine alınmıĢtı. Hastaların %11,8‘i renal transplantasyon sonrası rejeksiyon nedeni ile diyaliz tedavisi almaktaydı. ÇalıĢmada, SOY-HD puanının SF-36‘nın tüm boyutları ile pozitif korele olduğu tespit edildi. Demografik olarak SOY-HD puanı, yaĢ ile negatif korele olarak saptandı (r= - 0,290, p=0,002). Sadece okuryazar olan hastalar ile herhangi bir okul mezunu olan hastalar arasında SOY-HD puanları anlamlı farklı saptandı (r=0,046). Diğer taraftan renal transplantasyon öyküsü olan hastaların SOY-HD puanları, olmayan hastalara kıyasla anlamlı yüksek saptandı (p=0,034). Diyabetes mellitusu olan hastaların, olmayanlara kıyasla SOY-HD puanları anlamlı düĢük saptandı (p= 0,027). Ġlk hemodiyalizine planlı olarak baĢlanan hastaların vasküler eriĢim yolları değerlendirildiğinde, arteriyovenöz fistül/grefti olan hastaların SOY-HD puanları, kalıcı venöz kateteri olan hastalara göre anlamlı yüksek saptandı (p=0,012). Parathormon düzeyi 350 pg/ml ve üzeri olan hastaların SOY-HD düzeyleri, 350 pg/ml‘nin altında olan hastaların SOY-HD düzeylerinden daha yüksek saptanmıĢtır (p=0,039). Sonuç: SOY-HD ölçeği, Türk hemodiyaliz hasta grubunda sağlık okuryazarlığı ölçümü için geçerli ve güvenilir bir ölçektir. Hemodiyaliz hasta grubunda ileri yaĢ, düĢük eğitim düzeyine sahip olmak, düĢük parathormon düzeyine sahip olmak ve diyabetes mellitus varlığı yetersiz SOY ile iliĢkili faktörlerdir. Renal transplantasyon öyküsü varlığı, arteriyovenöz fistül/greft kullanımı, daha yüksek SOY düzeyleri ile iliĢkilidir. Daha yüksek SOY düzeyleri, tüm alanlarda daha iyi yaĢam kalitesi puanları ile iliĢkilidir.