Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Seval Hallaç
Danışman: Uğur Ünal
Özet:
Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin eğitim özgeçmişlerinin ve kendileri için düzenlenen Mesleki Gelişim Programının, arşiv belgelerine dayalı etkinlikleri derslerde kullanma durumlarına yansımasını ortaya koymaktır. Bu çalışma kapsamında 8. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretim programı, ders kazanımları ve ders kitabı incelenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde, tarih metodolojisine ve dersin içeriğine özgü kavramları öğrencilerin doğru kullanmayı öğrenmeleri üzerinde durulduğu görülmüştür. Öğretim programında, bilimde kanıta dayalı sonuçlar üretmek amacına dikkat çekilerek, birinci elden kaynak olan arşiv belgelerinin eğitim içeriği olarak kullanmasına önem verilmesi gerektiği ifade edilmesine rağmen ders kitabının içeriğinde buna uygun etkinlikler görülememiştir. Bununla birlikte öğretmenlere yönelik tüm bu hususlara ilişkin bir hizmetiçi eğitim programının olmaması ve sürecin nasıl yönetileceğine ilişkin yeterli bilgilerin paylaşılmaması araştırma konusunun belirlenmesinde ve uygulanacak yöntemin geliştirilmesinde etkili olmuştur. Çalışma sürecinin vurgulanması, farklı içerik ve katılımcılarla zenginleştirilmesi amacıyla nitel araştırma desenlerinden “Eylem Araştırması” kullanılmıştır. İlk olarak öğretmenlerin ihtiyaç duydukları mesleki gelişim programının belirlenmesi için 30 sosyal bilgiler branşı öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilerek ihtiyaç analizi yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile incelenmiştir. İlgili veriler literatür ile karşılaştırılarak 5 oturumluk mesleki gelişim programı oluşturulmuştur. Mesleki gelişim programı katılımcılarına örnek teşkil etmesi amacıyla T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi’nin bir ünitesinin belli kazanımları seçilerek bu ünite üzerinde örnek bir çalışma kitapçığı ve klavuz kitapçık hazırlanmıştır. Amaçlı örneklem yöntemi ile belirlenen sosyal bilgiler vi öğretmenlerinden 5’ine, uzaktan eğitim yoluyla belirlenen 5 oturumluk eğitim uygulanmıştır. Eğitim öncesinde ve sonrasında öğretmenlerle benzer içerikte soruları içeren yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla süreç içerisinde katılımcıların arşiv belgelerinin derslerde kullanımına ilişkin görüşlerindeki değişim incelenmiştir. Eğitim süresince bir dış gözlemci tarafından yarı yapılandırılmış gözlem formu çerçevesinde gözlemler yapılmış ve araştırmacı tarafından da araştırmacı günlüğü tutulmuştur. Verilerin, öğretmenlerin kişisel eğitim geçmişleri bağlamında incelenebilmesi amacıyla da öğretmenlerden eğitsel özgeçmişlerini yazmaları istenmiştir. Uzaktan eğitim programı kayıt altına alınarak daha sonra verilerin analizinde kullanabilmek amacıyla tekrar izlenebilirliği sağlanmıştır. Toplanan veriler betimsel analiz yöntemleri değerlendirilmiştir, iki farklı kodlayıcı tarafından kodlamalar gerçekleştirilmiş ve kodlayıcılar arasındaki uyumun yeterli olmasından sonra raporlaştırma işlemine geçilmiştir. Eylem araştırması öncesinde katılımcıların arşiv belgelerinin derslerde kullanımına ilişkin, olumlu tutum sahibi oldukları ancak bu belgelerin nasıl seçileceği, doğruluğunun nasıl kontrol edileceği, nasıl eğitim dokümanı haline getirileceği ilişkin yeterli bilgiye sahip olmadıkları görülmüştür. Katılımcıların arşiv belgelerini derslerinde kullandıkları ve kullanmaya da istekli oldukları görülmesine rağmen bu deneyimlerinin sistematik olmadığı daha çok öznel ve rastlantısal gerçekleştiği tespit edilmiştir. Eylem araştırması sırasında öğretmenler; arşiv belgelerine nasıl ulaşabilecekleri, bu belgelerin doğruluklarını nasıl teyit edebilecekleri, arşiv belgelerini nasıl öğretim materyali haline getirebilecekleri, arşiv belgelerine dayalı etkinlikleri nasıl tasarlayabileceklerine ilişkin kapsamlı bir eğitim almışlardır. Araştırma sonucunda, öğretmenler arşiv belgelerinin derslerde kullanımı konusunda bilgi sahibi olduklarını, etkinlik geliştirme süreçlerini öğrendiklerini, bu belgeleri ders kazanımlarına uygun olarak ders süresini zorlamadan kullanabileceklerini, arşiv belgelerini dersin ana etkinliği olarak tasarlayabileceklerini belirtmişlerdir. Ayrıca arşiv belgelerinin derslerde tamamlayıcı etkinlik olarak kullanılabileceği görüşü öğretmenler tarafından paylaşılmıştır. Arşiv belgelerinin derslerde kullanılması ile disiplinler arası çalışmalar yapılabileceği ve öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerine bu yolla katkı sağlanacağı görüşü de katılımcılarca paylaşılmıştır. Bu çalışma sonucunda Milli Eğitim Bakanlığı’nın uzaktan eğitim araçları ile sosyal bilgiler öğretmenlerine arşiv belgelerinin derslerde kullanımına ilişkin mesleki gelişim programlarının düzenlenmesinde bir içerik sunulmaya çalışılmıştır. Eğitim fakültelerine, lisans ve lisansüstü programlarda arşiv belgelerinin derslerde kullanımına ilişkin eğitimlere yer verilmesi, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda bir eğitim birimi kurularak, arşiv belgelerinin tanınırlığının arttırılması ve eğitim materyali olarak ders kazanımlarına uyumlu hale getirilerek yayınlanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Belgeye Dayalı Öğrenme, Arşiv Belgesi, Tarih Öğretimi, Mesleki
Gelişim Programı